Η γήρανση του ευρωπαϊκού στόλου οχημάτων αποτελεί ανησυχητική τροχιά, παρά τις φιλόδοξες περιβαλλοντικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο καθορισμός της σταδιακής κατάργησης των οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης (ICE) έως το 2035 είναι ένα κρίσιμο βήμα, αλλά ανεπαρκές από μόνο του για την επίτευξη των στόχων απαλλαγής από τον άνθρακα.

Η Πρόκληση του Γηράσκοντος Στόλου και οι Φιλόδοξοι Στόχοι της ΕΕ

Η μέση ηλικία του ευρωπαϊκού στόλου αυτοκινήτων βαίνει αυξανόμενη, υπονομεύοντας τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ριζική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά 90% έως το 2035. Ο ισχύων κανονισμός περί εκπομπών CO2, ο οποίος περιλαμβάνει την οριστική κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης το 2035, προβλέπεται να μειώσει τις εκπομπές κατά 57% έως το 2040 σε σύγκριση με το 2015. Ωστόσο, αυτό αφορά κυρίως νέα οχήματα, αφήνοντας έναν σημαντικό αριθμό παλαιών ρυπογόνων αυτοκινήτων στους ευρωπαϊκούς δρόμους.

Για να επιτευχθεί ο στόχος της ανανέωσης του στόλου, τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να διευρύνουν την εστίασή τους πέραν των νέων πωλήσεων και να «καθαρίσουν» ολόκληρο τον υφιστάμενο στόλο οχημάτων. Ο οδικός χάρτης Road-to-Zero της περιβαλλοντικής οργάνωσης Transport & Environment (T&E) προτείνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, προσφέροντας παράλληλα προσιτές λύσεις για τη μετάβαση από τα ρυπογόνα βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα οχήματα.

Πέρα από το 2035: Η Ανάγκη για Συμπληρωματικά Μέτρα

Η T&E επισημαίνει ότι απαιτούνται επιπλέον μέτρα για την σταδιακή κατάργηση των περίπου 73 εκατομμυρίων οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης που αναμένεται να κυκλοφορούν ακόμα στους δρόμους έως το 2050. Οι πλέον αποτελεσματικές και οικονομικά προσιτές επιλογές είναι:

• Η απόσυρση παλαιών βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και η αντικατάστασή τους με αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα μπαταρίας (BEV).
• Οι ηλεκτρικές μετασκευές (retrofits) υφιστάμενων οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης.

Για την επιτάχυνση της απόσυρσης των παλαιότερων οχημάτων, η T&E προτείνει την εφαρμογή περιορισμών στις πωλήσεις ή την κυκλοφορία οχημάτων ICE μετά από μια συγκεκριμένη ηλικία. Παράλληλα, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει άμεσα έναν νέο κανονισμό έγκρισης τύπου ΕΕ για τα ηλεκτρικά μετασκευασμένα οχήματα, διευκολύνοντας την ενσωμάτωσή τους στην αγορά.

Σε αντίθεση, τα e-Fuels (ή συνθετικά καύσιμα), παρά την προώθησή τους από ορισμένους κύκλους, θεωρούνται από την T&E πιο ακριβά και αναποτελεσματικά σε σύγκριση με άλλες λύσεις, χωρίς να προσφέρουν ουσιαστική προστιθέμενη αξία στη μείωση των εκπομπών CO2 του υφιστάμενου στόλου. Η T&E τονίζει ότι η παραγωγή e-fuels και του απαραίτητου υδρογόνου θα απαιτηθεί σε τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, όπως η αεροπορία και η ναυτιλία, καθιστώντας την διαθεσιμότητά τους για αυτοκίνητα αβέβαιη.

Ο Οδικός Χάρτης Road-to-Zero της T&E: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση

Ο οδικός χάρτης T&E στοχεύει σε μια μείωση των εκπομπών CO2 των αυτοκινήτων κατά 86% έως το 2040 (σε σύγκριση με το 2015), διασφαλίζοντας παράλληλα μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση. Το σχέδιο περιλαμβάνει τρεις βασικούς πυλώνες:

Επιτάχυνση της Υιοθέτησης Ηλεκτρικών Οχημάτων στους Εταιρικούς Στόλους

Η T&E προτείνει την ταχύτερη υιοθέτηση ηλεκτρικών οχημάτων στους εταιρικούς στόλους έως το 2030. Λόγω των μεγαλύτερων διανυθέντων χιλιομέτρων, η υποχρεωτική απόκτηση καθαρών οχημάτων από τις εταιρείες θα οδηγήσει σε δραστική μείωση των εκπομπών CO2 και, επιπλέον, θα δημιουργήσει μια μεγάλη αγορά μεταχειρισμένων ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Αυτό θα μπορούσε να μειώσει τις ετήσιες εκπομπές του στόλου κατά επιπλέον 5% έως το 2040.

Σταδιακή Κατάργηση Όλων των Υπολοίπων ΙΧ Βενζίνης ή Diesel έως το 2050

Οι βέλτιστες λύσεις για τη σταδιακή κατάργηση των υπόλοιπων οχημάτων ICE έως το 2050 είναι οι μετατροπές και οι ηλεκτρικές εκσυγχρονίσεις. Ένα σύστημα μετατροπής, όπου ο οδηγός εγκαταλείπει την ιδιοκτησία αυτοκινήτου και επιλέγει ένα πακέτο κινητικότητας (π.χ. δημόσιες συγκοινωνίες, car sharing), θα ήταν αποτελεσματικό σε περιοχές με ανεπτυγμένες υποδομές. Το καθεστώς θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει επιδοτήσεις για την αγορά νέου ή μεταχειρισμένου BEV. Οι ηλεκτρικές μετατροπές παλαιών αυτοκινήτων θα αποτελούσαν μια προσιτή λύση για οδηγούς χαμηλού εισοδήματος και όσους χρειάζονται απαραίτητα ένα όχημα, συμβάλλοντας στην απομάκρυνση όλων των παλαιών οχημάτων από τον στόλο έως το 2050 και μειώνοντας τις εκπομπές κατά επιπλέον 11% έως το 2040.

Αντιθέτως, τα e-Fuels κρίνονται μη βιώσιμα λόγω του υψηλότερου κόστους, των υψηλότερων εκπομπών CO2 καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους, και της αδυναμίας τους να μειώσουν την αστική ατμοσφαιρική ρύπανση.

Αποφυγή της Αύξησης της Κυκλοφορίας Αυτοκινήτων

Η δραστηριότητα των επιβατικών αυτοκινήτων στην ΕΕ αυξήθηκε κατά περίπου 17% μεταξύ 2000 και 2018, με την Κομισιόν να αναμένει αύξηση 20% έως το 2050. Ο οδικός χάρτης T&E στοχεύει στην αποτροπή αυτής της αύξησης μέσω τριών βασικών μοχλών:

• Τερματισμός της κατασκευής νέων δρόμων.
• Στροφή προς τις δημόσιες συγκοινωνίες και την ενεργή κινητικότητα στις πόλεις.
• Προώθηση των σιδηροδρόμων για μεγαλύτερες αποστάσεις και αύξηση των τιμών των καυσίμων ανάλογα με τη ζήτηση.

Επιπλέον, προτείνεται η αύξηση της πληρότητας των αυτοκινήτων (π.χ. car sharing) και η μείωση της κατανάλωσης καυσίμου με την αποθάρρυνση της πώλησης οχημάτων SUV. Αυτά τα μέτρα μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές κατά επιπλέον 14% έως το 2040.

Βασικές Συστάσεις και Επόμενα Βήματα

Οι βασικές συστάσεις της T&E προς την Ευρωπαϊκή Ένωση συνοψίζονται ως εξής:

• Διατήρηση της σταδιακής κατάργησης των οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης το 2035.
• Ορισμός στόχου για 100% πωλήσεις BEV το 2030 για εταιρικά αυτοκίνητα, με ενδιάμεσο στόχο 50% το 2027.
• Ανάπτυξη λύσεων πολιτικής που στοχεύουν στον υφιστάμενο στόλο, όπως ο εξηλεκτρισμός παλαιών βενζινοκίνητων/πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και προγράμματα μετατροπής για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, τα οποία θα περιλαμβάνουν υποστήριξη για εναλλακτικές λύσεις κινητικότητας ή την απόκτηση BEV.
• Αποφυγή αναποτελεσματικών και δαπανηρών λύσεων, όπως τα e-Fuels.
• Προσαρμογή της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2040, λαμβάνοντας υπόψη τα συστήματα μετατροπής και τις ηλεκτρικές μετασκευές ως προτεραιότητα αντί για τα e-Fuels, όσον αφορά τον παλαιό στόλο οχημάτων.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στον τομέα των μεταφορών απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που να ξεπερνά τις απλές απαγορεύσεις και να αγκαλιάζει καινοτόμες, κοινωνικά δίκαιες λύσεις για το σύνολο του οδικού στόλου.