Η αμερικανίδα οικονομολόγος Κορίν Λόου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, γράφει στους New York Times ότι οι γυναίκες δεν ψάχνουν πια για περισσότερη ευελιξία στη δουλειά τους, αλλά για ξεκάθαρα όρια. Η ίδια, βασισμένη στις δικές της εμπειρίες και σε έρευνες, επιμένει ότι η σταθερότητα στο ωράριο και η απουσία διαρκείας κάνουν τη διαφορά. Γιατί, άραγε, χιλιάδες μητέρες εγκαταλείπουν τις θέσεις εργασίας τους παγκοσμίως;
Πίσω από αυτή την άποψη κρύβεται μια μακρά πορεία. Η Λόου θυμάται τις πρώτες της μέρες ως νεαρή σύμβουλος σε εταιρείες: μέρες χωρίς τέλος, νύχτες σε άγνωστα ξενοδοχεία, και ένα κινητό που χτυπούσε ασταμάτητα από «επείγοντα» μηνύματα. Αυτή η εξάντληση την έκανε να αλλάξει εντελώς. «Με λένε Κορίν και τρώω τρία γεύματα τη μέρα και κοιμάμαι οκτώ ώρες τη νύχτα», έλεγε τότε για να υπενθυμίσει στον εαυτό της τα βασικά.
Το βάρος της καθημερινότητας
Σήμερα, με το χάσμα στους μισθούς να μην κλείνει πια, το πρόβλημα φαίνεται βαθύτερο. Οι γυναίκες, ειδικά οι μητέρες, φεύγουν από την αγορά εργασίας όχι λόγω έλλειψης ευκαιριών, αλλά επειδή τα όρια μεταξύ δουλειάς και σπιτιού εξαφανίζονται. Μια έρευνα των Alexandre Mas και Amanda Pallais από το 2017 αποκαλύπτει ότι οι μητέρες με μικρά παιδιά προτιμούν την προβλεψιμότητα από την ευελιξία. Δεν δέχονται σχεδόν καθόλου μείωση μισθού για ελεύθερο ωράριο, μόλις 15% για δουλειά από το σπίτι. Αντίθετα, θυσιάζουν έως και 40% των αποδοχών τους για να αποφύγουν αλλαγές ωραρίου την τελευταία στιγμή. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για μητέρες, αλλά για όλους – γυναίκες, άνδρες, γονείς ή όχι. Σε πολλές χώρες, όπως η Ελλάδα όπου το ισοζύγιο εργασίας-οικογένειας παραμένει πρόκληση, αυτή η τάση αντηχεί δυνατά.
Η Λόου συνδέει αυτή την κατάσταση με ό,τι η νομπελίστρια Κλαούντια Γκόλντιν ονομάζει «απαιτητική δουλειά»: επαγγέλματα που δίνουν μπόνους σε όσους δουλεύουν ασταμάτητα, θυσιάζοντας τα πάντα. Στα μεγάλα εισοδήματα, μια εταιρεία κερδίζει περισσότερα από έναν υπάλληλο 80 ωρών την εβδομάδα παρά από δύο των 40, αφού η εμπειρία και οι επαφές μαζεύονται εκθετικά. Στα χαμηλά, η ιστορία παίρνει τη μορφή απροειδοποίητων βαρδιών: καλείσαι ξαφνικά ή σε στέλνουν σπίτι χωρίς λόγο. Το αποτέλεσμα; Οι γυναίκες, που σηκώνουν ακόμα το μεγαλύτερο φορτίο στο σπίτι και με τα παιδιά, καταρρέουν.
Οι άνδρες; Αφιερώνουν στον μαγειρικό και καθαρισμό χρόνο παρόμοιο με αυτόν της δεκαετίας του 1970, ακόμα κι αν η σύντροφός τους φέρνει τα περισσότερα χρήματα στο σπίτι. Με τα παιδιά συμβαίνει κάτι ανάλογο: οι πατεράδες βοηθούν περισσότερο από παλιά, αλλά οι μητέρες ακόμα περισσότερο, με το χάσμα να διευρύνεται. Οι μορφωμένοι γονείς ρίχνουν όλο και περισσότερο χρόνο στα παιδιά τους, ελπίζοντας σε καλύτερο αύριο – μα αυτό βαραίνει κυρίως τις γυναίκες.
Προς λύσεις με σταθερότητα
Οι εταιρείες παραπονιούνται ότι δεν κρατάνε γυναίκες. Μετά την πανδημία, όσες επέβαλαν επιστροφή στα γραφεία είδαν γυναικείες αποχωρήσεις να εκτοξεύονται. Μα η Λόου βλέπει εξαίρεση στον χώρο της υγείας: εκεί, όπου η δουλειά από σπίτι είναι αδύνατη, οι γυναίκες κυριαρχούν – 90% των νοσηλευτριών, η πλειοψηφία των βοηθών γιατρών. Γιατί; Λόγω σαφών κανόνων: βάρδιες προκαθορισμένες, γνωστές από πριν, με σίγουρο τέλος. Ακόμα και οι εφημερίες έχουν σειρά – αν δεν είναι δική σου, το τηλέφωνο μένει σιωπηλό. Έτσι, μπορείς να ρυθμίσεις τα πάντα: παιδιά, φίλους, ξεκούραση.
Αυτό που λείπει δεν είναι η «ευελιξία» που συχνά θολώνει τα νερά, αλλά η προβλεψιμότητα. Να ξέρεις πότε κλείνει η μέρα σου. Να σβήνεις τον υπολογιστή χωρίς άγχος για ειδοποιήσεις τα μεσάνυχτα. Η Λόου προτρέπει τις εταιρείες να αντιγράψουν το μοντέλο υγείας: σταθερές ώρες, χωρίς υποχρέωση πέρα από αυτές. Για τα στελέχη, λήξη με το σχολείο, και προαιρετική επανασύνδεση μετά. Και κάτι πιο τολμηρό: βάρδιες εφημερίας ανάμεσα σε συναδέλφους, για να ‘χει ο καθένας δικές του ελεύθερες μέρες από επείγοντα.
Βλέπει φως από την ιστορία της μαιευτικής. Στη δεκαετία του 1970, μόνο 7% των μαιευτήρων στις ΗΠΑ ήταν γυναίκες, λόγω της ασταμάτητης διαθεσιμότητας. Οι πρώτες που μπήκαν άλλαξαν τα δεδομένα: προτιμήθηκαν από πελάτισσες, κέρδισαν ισχύ και δημιούργησαν ομάδες με μοιρασμένες εφημερίες. Σήμερα, υπερβαίνουν το 60%. Το συμπέρασμα; Όταν οι γυναίκες φτιάχνουν τους κανόνες, η δουλειά γίνεται διαφορετική – ίσως καλύτερη για όλους.