Η Ήπειρος, μια περιοχή βαθιά συνδεδεμένη με την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση: τη διατήρηση της πολιτισμικής της κληρονομιάς και την αναστροφή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης. Παραδόσεις αιώνων, όπως αυτές των Βλάχων, αγωνίζονται να επιβιώσουν απέναντι στον χρόνο, ενώ ο δημογραφικός μαρασμός απειλεί την ύπαρξη ακόμα και των πιο απομακρυσμένων κοινοτήτων. Η εκπομπή «Όπου Υπάρχει Ελλάδα» του ΣΚΑΪ, με τον Γιάννη Τσιμιτσέλη στο τιμόνι, ταξίδεψε στα Ιωάννινα και τις γύρω περιοχές, αναδεικνύοντας αυτές ακριβώς τις πτυχές της σύγχρονης ελληνικής επαρχίας.
Η Πολιτισμική Κιβωτός του Μετσόβου
Στο Μέτσοβο, η δημοσιογραφική ομάδα συνάντησε τους Βλάχους κατοίκους, μια κοινότητα που μεριμνά για τη διατήρηση των ριζών της. Η επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Τσανάκα αποκάλυψε πτυχές της ζωής τους, από τις παραδοσιακές φορεσιές μέχρι τις πεντανόστιμες πίτες. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη βλάχικη διάλεκτο, η οποία, αν και φθίνει με την πάροδο του χρόνου, παραμένει κομμάτι της ταυτότητάς τους και επιθυμούν να μεταδοθεί στις νεότερες γενιές.
Ανάλυση: Η προσπάθεια διατήρησης της βλάχικης διαλέκτου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προστασίας των μειονοτικών γλωσσών στην Ευρώπη. Ο Χάρτης των Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών της Ευρώπης, που έχει υπογραφεί από πολλά κράτη μέλη, τονίζει τη σημασία της διαφύλαξης αυτών των γλωσσών ως αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής πολυμορφίας. Στην Ελλάδα, η αναγνώριση και υποστήριξη της βλάχικης διαλέκτου είναι κρίσιμη για την επιβίωσή της.
Ο Δημογραφικός Μαρασμός και ο Αγώνας της Επιβίωσης
Η όψη της Ηπείρου που προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία είναι αυτή της δημογραφικής συρρίκνωσης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το δημοτικό σχολείο στους Μηλιωτάδες Ιωαννίνων, όπου φέτος χτύπησε το κουδούνι για μόλις τρία παιδιά στο δημοτικό και τρία στο νηπιαγωγείο. Παρόλο που το σχολείο λειτουργεί ως κέντρο για 12 ολόκληρα χωριά, οι μαθητές είναι ελάχιστοι.
Σε μια θλιβερή ένδειξη της κρίσης, φέτος στην Ήπειρο έκλεισαν 38 σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης λόγω έλλειψης μαθητών. Αυτό το γεγονός αποτελεί απτή απόδειξη του προβλήματος, το οποίο δεν αφορά μόνο την Ήπειρο αλλά και άλλες περιφερειακές περιοχές της Ελλάδας. Το κλείσιμο σχολείων οδηγεί σε περαιτέρω ερημοποίηση των χωριών, καθώς η ύπαρξη εκπαιδευτικών υποδομών αποτελεί βασικό κίνητρο για την παραμονή ή την επιστροφή νέων οικογενειών.
Ανάλυση: Η συνεχιζόμενη πτώση των γεννήσεων και η εσωτερική μετανάστευση προς τα αστικά κέντρα συνιστούν μια “δημογραφική βόμβα” για την ελληνική περιφέρεια. Η απουσία υποδομών, η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης πλην του πρωτογενούς τομέα και η περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και μεταφορών επιδεινώνουν το πρόβλημα. Ενισχυμένες κρατικές πολιτικές με κίνητρα για οικογένειες, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις, επιδοτήσεις στέγης ή εργασίας, είναι απαραίτητες για την αντιστροφή αυτής της τάσης.
Η Ελπίδα της Επιστροφής: Το Παράδειγμα της Ζίτσας
Μέσα σε αυτό το δυσοίωνο τοπίο, υπάρχουν και φωτεινά παραδείγματα που προσφέρουν ελπίδα. Ο Κώστας και η Anna, ένα ζευγάρι που εμπνεύστηκε από την αγάπη του για τη Ζίτσα, αναδείχθηκαν σε «σωτήρες» ενός οικισμού που άλλοτε ακμαζουσε στην κτηνοτροφία και τον πρωτογενή τομέα.
Η αγάπη του Κώστα για τον τόπο καταγωγής του, σε συνδυασμό με τον έρωτα της Anna, μιας τουρίστριας που επισκέφθηκε την περιοχή πριν από 16 χρόνια, τους οδήγησε σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα. Στόχος τους είναι η επιστροφή οικογενειών στη Ζίτσα, αναβιώνοντας την τοπική οικονομία και κοινωνία. Το παράδειγμά τους αναδεικνύει τη δύναμη της προσωπικής πρωτοβουλίας και του πάθους για τον τόπο.
Ανάλυση: Αυτού του είδους οι πρωτοβουλίες είναι ζωτικής σημασίας για την αναζωογόνηση της ελληνικής υπαίθρου. Ο συνδυασμός ιδιωτικής επένδυσης, κοινωνικής ευθύνης και προσέλκυσης νέων κατοίκων αποτελεί ένα μοντέλο που θα μπορούσε να υιοθετηθεί και σε άλλες περιοχές. Η έμφαση στην αγροτουριστική ανάπτυξη, η προώθηση τοπικών προϊόντων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μπορούν να προσφέρουν βιώσιμες λύσεις.
Δείτε το trailer:
Η εκπομπή «Όπου Υπάρχει Ελλάδα» μας καλεί να ανακαλύψουμε τις προκλήσεις και τις ομορφιές της ελληνικής επαρχίας, κάθε Δευτέρα με Παρασκευή στις 14:40 στον ΣΚΑΪ.