Εν μέσω της διαρκώς επιδεινούμενης κρίσης στη Γάζα, η νέα αμερικανική πρωτοβουλία για την ειρήνευση αναδεικνύεται ως κάτι περισσότερο από μια απλή πρόταση: συνιστά μια προσπάθεια ριζικής αναδιάρθρωσης του πολιτικού τοπίου, με στόχο να μετατρέψει την παρατεταμένη σύγκρουση σε μια διέξοδο βασισμένη σε ένα «πλαίσιο αρχών». Η Ουάσιಂಗτον, ξεφεύγοντας από την προσέγγιση των “παραθύρων εκεχειρίας”, επιδιώκει να δημιουργήσει έναν οδικό χάρτη που συνδυάζει διπλωματική πίεση, κίνητρα και διεθνή επίβλεψη. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν αυτό το σχέδιο, που χαρακτηρίζεται από υπερθετικούς χαρακτηρισμούς, μπορεί να αλλάξει την πορεία της σύγκρουσης.

Η Νέα Δυναμική: Αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς και Διεθνής Επίβλεψη

Στον πυρήνα του προτεινόμενου σχεδίου βρίσκεται μια σαφής απαίτηση προς τη Χαμάς: την απελευθέρωση όλων των ομήρων, την αποστράτευση των ενόπλων της πτερύγων και την αποδοχή μιας μεταβατικής διοίκησης στη Γάζα, η οποία θα τελεί υπό διεθνή επίβλεψη. Η κεντρική καινοτομία δεν έγκειται μόνο στην επανειλημμένη απαίτηση για απελευθέρωση των ομήρων, αλλά στην πρόβλεψη αμνηστίας για τα στελέχη της Χαμάς που θα παραδώσουν τα όπλα και θα δηλώσουν ρητά την αποδοχή ειρηνικής συνύπαρξης με το Ισραήλ. Αυτή η προσέγγιση, σύμφωνα με αναλυτές, στοχεύει στην «αποσύνδεση» του σκληρού πυρήνα της οργάνωσης από το ευρύτερο κοινωνικό σώμα, μειώνοντας το κίνητρο για ολοκληρωτική σύγκρουση και σπάζοντας τη λογική του «όλα ή τίποτα» που έχει τροφοδοτήσει τη βία στην περιοχή.

Το Διεθνές Περιβάλλον και ο Ρόλος των Περιφερειακών Παικτών

Μια εξίσου κρίσιμη πτυχή της πρωτοβουλίας αφορά την μετατόπιση του διεθνούς περιβάλλοντος. Η φερόμενη προθυμία περιφερειακών παικτών, όπως το Κατάρ και η Τουρκία, να στηρίξουν το περίγραμμα του σχεδίου, δεν είναι απρόσφορη λεπτομέρεια. Αυτό μεταφράζεται σε άσκηση πίεσης προς τη Χαμάς από πρωτεύουσες που διατηρούν δίαυλο επιρροής. Εάν αυτή η στήριξη επιβεβαιωθεί στην πράξη, η «ευρύτερη συναίνεση του μουσουλμανικού κόσμου» θα στερήσει από τη Χαμάς τη δυνατότητα να παρουσιάσει την απόρριψη του σχεδίου ως πράξη αντίστασης «εκ μέρους των πολλών». Αντίθετα, καθιστά πολιτικά δαπανηρό το «όχι» της οργάνωσης, σε μια συγκυρία όπου η ανθρωπιστική καταστροφή βαθαίνει και η στρατιωτική της φθορά είναι εμφανής.

Οι Ισραηλινές Προκλήσεις και το Δίκοπο Μαχαίρι της Ασάφειας

Για την ισραηλινή πλευρά, το σχέδιο λειτουργεί ως μοχλός για την αποκάλυψη των πραγματικών διαθέσεων του πρωθυπουργού Νετανιάχου και, κυρίως, των ορίων ανοχής του κυβερνητικού του συνασπισμού. Η δέσμευση ότι το Ισραήλ «δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα» βρίσκεται σε ευθεία σύγκρουση με ένα σημαντικό τμήμα της δεξιάς πτέρυγας και του κινήματος των εποίκων. Όσο το κείμενο αφήνει ανοιχτό το ζήτημα μιας μόνιμης «περιμέτρου ασφαλείας» και δεν προσφέρει σαφή χρονοδιαγράμματα αναδιάταξης, ο Νετανιάχου μπορεί να ισχυρίζεται ότι παραμένει εντός των «κόκκινων γραμμών» του. Ωστόσο, αυτή η ασάφεια είναι ένα δίκοπο μαχαίρι, καθώς συντηρεί τον πειρασμό των καθυστερήσεων και δίνει χώρο για εσωτερικές υπονομεύσεις, οι οποίες στο παρελθόν έχουν ναρκοθετήσει κάθε σοβαρή προσπάθεια αποκλιμάκωσης.

Ανάλυση: Το Κενό των Λεπτομερειών και η Αναγκαιότητα ενός «Συμβουλίου Ειρήνης»

Ένα σημαντικό κενό που αναγνωρίζουν ακόμη και οι υποστηρικτές του σχεδίου είναι το ελλιπές επίπεδο δεσμευτικού σχεδιασμού. Αναλυτές επισημαίνουν καίρια ερωτήματα:

• Ποιος θα ορίσει τους κανόνες της μεταβατικής ασφάλειας;
• Ποια διεθνής δύναμη «σταθεροποίησης» θα αναλάβει το βάρος και με ποια εντολή;
• Πώς θα ιεραρχηθεί η απελευθέρωση κρατουμένων και ποιος θα κρίνει ποιοι είναι «μη μάχιμοι» με ποιες δικαστικές εγγυήσεις;

Χωρίς σαφήνεια σε αυτά τα σημεία, ο «διάβολος των λεπτομερειών» μπορεί να μετατραπεί σε οργανωμένο βέτο. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται η χρησιμότητα ενός «Συμβουλίου Ειρήνης» με ισχυρή προεδρία, συμμετοχή αραβικών και ευρωπαϊκών κρατών και έναν μόνιμο μηχανισμό επίλυσης διαφορών, που δεν θα απαιτεί εκ νέου συναίνεση για κάθε μικρορύθμιση. Αυτός ο θεσμός, που δεν αναφέρεται ρητά στον πηγαίο όγκο της πρότασης, θα μπορούσε να γεφυρώσει τα κενά εφαρμογής και να προσδώσει στο σχέδιο την απαραίτητη επιχειρησιακή βαρύτητα.

Η Παλαιστινιακή Δυσπιστία και η Ανάγκη για Μετρήσιμα Κριτήρια

Από παλαιστινιακής σκοπιάς, η δυσπιστία είναι βαθιά ριζωμένη. Η αναφορά σε «αξιόπιστη οδό προς την αυτοδιάθεση και την κρατική υπόσταση» χωρίς σαφή ορίζοντα και δεσμευτικά βήματα θυμίζει σε πολλούς το διαρκές μεταίχμιο όπου έχει εγκλωβιστεί το παλαιστινιακό ζήτημα επί δεκαετίες. Η Γάζα δεν μπορεί να αποστρατιωτικοποιηθεί στη βάση μιας υπόσχεσης-φάντασμα για τη Δυτική Όχθη, ούτε μπορεί να οικοδομηθεί νέος πολιτικός ιστός με την Παλαιστινιακή Αρχή στο περιθώριο ή χωρίς βαθιές μεταρρυθμίσεις. Εάν το σχέδιο επιδιώκει να κερδίσει τους πραγματιστές στους παλαιστινιακούς κύκλους, πρέπει να μετατρέψει τη ρητορική σε μετρήσιμα κριτήρια: διαδοχικά στάδια με αντάλλαγμα συγκεκριμένα οφέλη, από την άρση περιορισμών και την ανασυγκρότηση υποδομών έως την σαφή προοπτική πολιτικής εκπροσώπησης.

Η Ανθρώπινη Διάσταση: Άμεση Βοήθεια και Ανοικοδόμηση

Ένα ακόμη αγκάθι είναι η ανθρώπινη διάσταση. Η Γάζα, πληγείσα από αλλεπάλληλες επιχειρήσεις, δεν μπορεί να περιμένει τη διπλωματία να τελειοποιήσει νομικές φόρμουλες. Οι άμεσες ανθρωπιστικές ροές, η μαζική ανοικοδόμηση και η αποκατάσταση των βασικών υπηρεσιών πρέπει να συνδεθούν άμεσα με τα πρώτα βήματα ασφάλειας. Εδώ, η υπόσχεση για «τεράστια αύξηση βοήθειας» οφείλει να αποκτήσει χρηματοδοτικό χρονοδιάγραμμα, σαφή φορέα υλοποίησης και μηχανισμό διαφάνειας που θα αποτρέψει νέα πελατειακά δίκτυα ή την ανακύκλωση διαφθοράς. Η Γάζα χρειάζεται υλικά όπως τσιμέντο, νερό, ηλεκτρισμό, σχολεία, αλλά και αξιοπρέπεια: την πεποίθηση ότι η ζωή που θα οικοδομηθεί δεν θα είναι πρόλογος μιας επόμενης καταιγίδας.

Συμπέρασμα: Ένας Ρεαλιστικός Δρόμος προς την Ειρήνη;

Παρά το ναρκοπέδιο των δυσκολιών και το ιστορικό της δυσπιστίας, υπάρχει ένας ρεαλιστικός δρόμος αισιοδοξίας. Αυτή η αισιοδοξία δεν βασίζεται σε μεγαλόπνοες διακηρύξεις, αλλά στη σύμπτωση συμφερόντων: οι ΗΠΑ αναζητούν επίδοση, ο αραβικός κόσμος επιδιώκει σταθερότητα, το Ισραήλ χρειάζεται έξοδο από έναν πόλεμο που πλήττει τη διεθνή του θέση, και οι Παλαιστίνιοι ασφυκτιούν κάτω από ένα καθεστώς απελπισίας. Εάν αυτά τα τέσσερα διανύσματα τραβηχτούν προς μια εφαρμόσιμη λύση, έστω ατελή, μπορούν να παράγουν το πολιτικό «κλικ» που λείπει.

Αυτό απαιτεί τρεις άμεσες κινήσεις:

• Μια δεσμευτική, σταδιακή συμφωνία ομήρων-κρατουμένων που θα οδηγήσει σε κατάπαυση του πυρός πολλών εβδομάδων.
• Την εγκατάσταση μιας μεταβατικής τεχνοκρατικής διοίκησης στη Γάζα, η οποία θα λογοδοτεί σε διεθνές συμβούλιο (όπως το προτεινόμενο «Συμβούλιο Ειρήνης») και θα αποκλείει ένοπλες δομές.
• Ένα «πακέτο ανοικοδόμησης» δεσμευμένο σε δείκτες, όπου κάθε ορόσημο ασφάλειας και διακυβέρνησης θα απελευθερώνει νέα χρηματοδότηση και θα ανοίγει νέους τομείς της οικονομίας.

Στο τέλος αυτής της αλυσίδας δεν χρειάζεται να υπάρχει μια πλήρης λύση δύο κρατών για να ξεκινήσει η ζωή. Αλλά πρέπει να υπάρχει σαφώς προσδιορισμένη πολιτική προοπτική, επαληθεύσιμη και μη αναστρέψιμη από τους σκληρούς της κάθε πλευράς. Το αμερικανικό σχέδιο, παρά τα ελλείμματά του, προσφέρει τα πρώτα κομμάτια για ένα συνεκτικό παζλ. Η διεθνής κοινότητα καλείται να μετατρέψει τις δηλώσεις στήριξης σε μηχανισμούς εφαρμογής, ώστε η επόμενη μέρα στη Γάζα να μην μοιάζει με αναμονή της επόμενης σύρραξης, αλλά με την αρχή μιας νέας καθημερινότητας.