Το σκηνικό της ισραηλινής πολιτικής βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, με το έντονο παρελθόν του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να συναντά τις προκλήσεις του παρόντος και τις φιλοδοξίες νέων παικτών. Η μακροβιότερη πολιτική προσωπικότητα στην ιστορία του Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπη με εσωτερικές πιέσεις και διεθνείς καταγγελίες, ενώ ο δρόμος για την επόμενη μέρα διαγράφεται μέσα από έναν κυκεώνα ανακατατάξεων και νέων δυναμικών.

Μπενιαμίν Νετανιάχου: Η Διαδρομή ενός Πρωθυπουργού

Γεννημένος στο Τελ Αβίβ το 1949, ο Μπενιαμίν «Μπίμπι» Νετανιάχου είναι ο μοναδικός πρωθυπουργός του Ισραήλ που γεννήθηκε μετά την ίδρυση του κράτους. Η ανατροφή του σημαδεύτηκε από την επιρροή του πατέρα του, του ακαδημαϊκού και ένθερμου σιωνιστή Μπενζιόν Νετανιάχου. Η οικογένειά του μετεγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ όταν ήταν 14 ετών, όπου απέκτησε άριστη γνώση της αγγλικής γλώσσας και πρώιμες επαφές με την ισραηλινή ομογένεια και τις αμερικανικές ελίτ. Παρόλα αυτά, η προσήλωση στην πατρίδα τον οδήγησε πίσω στο Ισραήλ στα 18 του χρόνια για την στρατιωτική του θητεία.

Η στρατιωτική του πορεία είναι ενδεικτική της γενιάς του:

• Υπηρέτησε στη μονάδα ειδικών δυνάμεων Sayeret Matkal.
• Διακρίθηκε σε επιχειρήσεις υψηλού ρίσκου και τραυματίστηκε.
• Έφτασε στον βαθμό του λοχαγού και πολέμησε στον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.
• Συμμετείχε στη διάσωση ομήρων της πτήσης Sabena το 1972.
• Έλαβε μέρος σε επιχείρηση κατά στόχων στη Βηρυτό δύο χρόνια αργότερα.

Η Επιχείρηση Εντέμπε και η Σκιά του Αδελφού

Το 1976, η οικογένεια Νετανιάχου βίωσε ένα γεγονός που κατέστη εθνικός μύθος: την Επιχείρηση Εντέμπε. Η αεροπειρατεία της πτήσης 139 της Air France από Παλαιστίνιους και Γερμανούς συνεργούς οδήγησε δεκάδες Ισραηλινούς ομήρους στο αεροδρόμιο του Εντέμπε στην Ουγκάντα. Οι αεροπειρατές, με την υποστήριξη του δικτάτορα Ίντι Αμίν, διαχώρισαν τους Εβραίους επιβάτες, απειλώντας με εκτελέσεις και ζητώντας την απελευθέρωση κρατουμένων.

Η απάντηση του Ισραήλ ήταν μια τολμηρή επιχείρηση καταδρομών, γνωστή διεθνώς και ως «Επιχείρηση Ιωνάθαν» προς τιμήν του Γιονάθαν Νετανιάχου, αδελφού του Μπενιαμίν, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκειά της. Ο θάνατος του Γιονάθαν όχι μόνο εκτόξευσε το όνομα της οικογένειας στο εθνικό φαντασιακό, αλλά διαμόρφωσε ανεξίτηλα την αντίληψη του Μπενιαμίν για τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Μετά τη θητεία του, ο Μπενιαμίν σπούδασε αρχιτεκτονική στο MIT, ολοκλήρωσε MBA, και παρόλο που βρέθηκε κοντά σε διδακτορικό στο Χάρβαρντ, η πολιτική τελικά τον κέρδισε.

Από την Διπλωματία στην Πρωθυπουργία: Η Άνοδος του «Μπίμπι»

Τη δεκαετία του ’80, ο Νετανιάχου πρωταγωνίστησε στον διπλωματικό στίβο, υπηρετώντας ως αναπληρωτής επικεφαλής της αποστολής στην Ουάσινγκτον και στη συνέχεια ως πρέσβης στον ΟΗΕ. Η άψογη αγγλική του, η ρητορική του δεινότητα και η άνεσή του στα αμερικανικά μέσα τον κατέστησαν αναγνωρίσιμο. Το 1988, επέστρεψε στο Ισραήλ, εκλέχθηκε βουλευτής με το κόμμα Λικούντ και αναδείχθηκε σε βασικό παράγοντα της κυβέρνησης Γιτζχάκ Σαμίρ. Το 1996, εξελέγη ο νεότερος και πρώτος άμεσα εκλεγμένος πρωθυπουργός της χώρας.

Η πρώτη του πρωθυπουργική θητεία (1996-1999) χαρακτηρίστηκε από πλήθος αντιφάσεων:

• Σκληρή στάση έναντι των Συμφωνιών του Όσλο, αλλά και υπογραφή της ρύθμισης για τη Χεβρώνα.
• Αποχωρήσεις από τμήματα της Δυτικής Όχθης.
• Κλιμάκωση εντάσεων και τρομοκρατικών επιθέσεων.
• Πολιτικά σκάνδαλα και ήττα στις εκλογές του 1999.

Μετά από ένα διάλειμμα, επέστρεψε ως υπουργός Εξωτερικών και Οικονομικών. Το 2005 παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αποχώρηση από τον Γάζα, ανέκτησε την ηγεσία του Λικούντ και το 2009 επανήλθε στην πρωθυπουργία, ξεκινώντας μια μακρά περίοδο που αναδιαμόρφωσε ριζικά το ισραηλινό πολιτικό τοπίο.

Ο «Βασιλιάς Μπίμπι» και το Δόγμα της Ασφάλειας

Από το 2009 και μετά, ο Νετανιάχου οικοδόμησε την πολιτική του πάνω στην ασφάλεια ως υπέρτατη προτεραιότητα. Αυτή η προσέγγιση οδήγησε σε:

• Διαδοχικές συγκρούσεις στη Γάζα.
• Σύσφιγξη των σχέσεων με τις ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ, με αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας και τις Συμφωνίες του Αβραάμ.
• Σκληρή γραμμή απέναντι στο Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα.
• Ψυχρές σχέσεις με την κυβέρνηση Ομπάμα, ειδικότερα λόγω της συμφωνίας με την Τεχεράνη.

Παρά τις κατηγορίες για δωροδοκία, απάτη και παραβίαση εμπιστοσύνης στην προσωπική του ζωή (τις οποίες ο ίδιος απορρίπτει ως «πολιτικό πραξικόπημα»), ο Νετανιάχου διατήρησε την εικόνα του «μαχητή» απέναντι σε ένα εχθρικό κατεστημένο, εξασφαλίζοντας την πολιτική του επιβίωση.

Η 7η Οκτωβρίου και η «Επόμενη Ημέρα»

Η 7η Οκτωβρίου 2023 και η μαζική επίθεση της Χαμάς αποτελούν ένα σημείο καμπής. Η πρωτοφανής αποτυχία στις υποδομές ασφαλείας, ο επακόλουθος πόλεμος στη Γάζα με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και ανθρωπιστική καταστροφή, καθώς και η διεθνής απομόνωση, έχουν πλήξει την απήχηση του Νετανιάχου. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ισραηλινών επιθυμεί την αποχώρησή του μετά τον πόλεμο, ωστόσο ο ίδιος παραμένει αποφασισμένος να παραμείνει στην εξουσία.

Analysis: Η επιβίωση του Νετανιάχου, παρά τις διαδοχικές κρίσεις και τις δικαστικές του εκκρεμότητες, καταδεικνύει την ικανότητά του να συσπειρώνει τη δεξιά βάση γύρω από το δόγμα της ασφάλειας. Ωστόσο, η κλίμακα της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου και οι συνέπειές της έχουν δημιουργήσει μια ρήξη στο κοινωνικό συμβόλαιο που ενδέχεται να είναι μη αναστρέψιμη για την πολιτική του καριέρα.

Η Μετά-Νετανιάχου Εποχή: Ο Γαΐρ και ο Γιόσι Κοέν

Η κληρονομιά του Μπενζιόν Νετανιάχου, πατέρα του Μπενιαμίν, ως διανοούμενου με ριζοσπαστικές θέσεις για το «Μεγάλο Ισραήλ», εξακολουθεί να διαμορφώνει την ιδεολογική γραμμή του πρωθυπουργού. Ωστόσο, μια νέα γενιά Νετανιάχου αναδύεται, εκπροσωπούμενη από τον πρωτότοκο γιο του, Γαΐρ Νετανιάχου.

• Ο Γαΐρ είναι γνωστός για τις προκλητικές του παρεμβάσεις στα κοινωνικά δίκτυα και τις επιθέσεις σε αντιπάλους και μειονότητες.
• Έχει γίνει σημείο αναφοράς για το ακροδεξιό ακροατήριο, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί «πονοκέφαλο» για το επικοινωνιακό επιτελείο του πατέρα του.
• Interpretation: Το δίπολο πατέρας-γιος λειτουργεί πολιτικά: ο Μπενιαμίν διατηρεί τον παραδοσιακό δεξιό κορμό, ενώ ο Γαΐρ κινητοποιεί τα πιο ακραία τμήματα της δεξιάς βάσης.

Στο παρασκήνιο της κομματικής φθοράς, αναδύεται ένα νέο πρόσωπο, ο Γιόσι Κοέν, πρώην επικεφαλής της Μοσάντ. Με τέσσερις δεκαετίες στις μυστικές επιχειρήσεις, γλωσσομάθεια και ψυχραιμία, ο Κοέν έχει κερδίσει το παρατσούκλι «Το Μοντέλο» και παρουσιάζεται ως ο «πειστικότερος» αντίπαλος του Νετανιάχου.

• Ως διοικητής της Μοσάντ (2016-2021), πιστώνεται την κλοπή του ιρανικού πυρηνικού αρχείου και τη δολοφονία του Μοχσέν Φαχριζαντέχ.
• Πολιτικά, αυτοχαρακτηρίζεται «κοινωνικά προοδευτικός» και φιλο-LGBTQ+, αλλά εξαιρετικά σκληρός στα ζητήματα ασφάλειας.
• Υποστηρίζει ότι η Γάζα πρέπει να παραμείνει υπό ισραηλινό έλεγχο και εξυμνεί τις Συμφωνίες του Αβραάμ.
• Δηλώνει ότι «για να υπάρξει πραγματική αλλαγή πρέπει να γίνει πρωθυπουργός», σηματοδοτώντας την πρόθεσή του να εισέλθει στην πολιτική σκηνή.
• Analysis: Η φιλοσοφία του Κοέν, όπως αναλύεται στο πρόσφατο βιβλίο του, εστιάζει στην τέχνη της πειθούς και την αξιοποίηση των ανθρώπινων αδυναμιών – μια προσέγγιση που ο ίδιος φαίνεται να θέλει να μεταφέρει από τις μυστικές επιχειρήσεις στην πολιτική. Αυτό αντικατοπτρίζει μια αυξανόμενη τάση διεθνώς, όπου πρώην στελέχη υπηρεσιών ασφαλείας μεταπηδούν στην πολιτική, προβάλλοντας την εμπειρία τους σε θέματα εθνικής ασφάλειας ως προσόν για ηγετικές θέσεις.

Το Αύριο ενός «Πολέμου χωρίς Τέλος»

Το πολιτικό κεφάλαιο του Νετανιάχου, βασισμένο στην υπόσχεση της ασφάλειας, δοκιμάζεται πλέον από την ίδια του την υπόσχεση. Ο πόλεμος στη Γάζα, ενώ προσωρινά διατηρεί τον μηχανισμό εξουσίας του, ταυτόχρονα υπονομεύει τη νομιμοποίησή του διεθνώς και το κοινωνικό συμβόλαιο στο εσωτερικό του Ισραήλ. Η παρατεταμένη σύγκρουση εντείνει την πίεση για «την επόμενη μέρα» και θέτει κρίσιμα ερωτήματα:

• Ποιος θα εγγυηθεί την ασφάλεια χωρίς να εγκλωβίσει το Ισραήλ σε έναν ατέρμονο κύκλο βίας;
• Ποιος θα αποκαταστήσει τις σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα, διατηρώντας παράλληλα την αποτρεπτική ικανότητα;
• Ποιος θα μπορέσει να πείσει το κέντρο της ισραηλινής κοινωνίας χωρίς να χάσει την δεξιά βάση;

Ο «βασιλιάς Μπίμπι» έχει επιδείξει απαράμιλλη ικανότητα στο πολιτικό «σκάκι». Ωστόσο, το ταμπλό έχει αλλάξει. Ο Γαΐρ ριζοσπαστικοποιεί το παρασκήνιο, ο Γιόσι Κοέν προετοιμάζεται για το προσκήνιο, και οι διεθνείς σύμμαχοι διατυπώνουν ολοένα και πιο σκληρά ερωτήματα. Το μέλλον της ισραηλινής πολιτικής θα κριθεί από το αν ο Νετανιάχου θα καταφέρει να πείσει ξανά ότι είναι ο μόνος που μπορεί να προσφέρει ασφάλεια, ή αν ένας άλλος ηγέτης, με παρόμοιο προφίλ αποτελεσματικότητας, θα μπορέσει να υποσχεθεί το ίδιο, με μικρότερο κόστος για τη χώρα.