Πίσω από την εντυπωσιακή εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης κρύβεται μια λιγότερο ορατή, αλλά εξαιρετικά σημαντική, περιβαλλοντική πρόκληση: η επιτακτική ανάγκη της για νερό. Κάθε μας συνομιλία με το ChatGPT «κοστίζει» πολύτιμους υδάτινους πόρους.
Η «αόρατη» κατανάλωση νερού της Τεχνητής Νοημοσύνης
Μια νέα έρευνα, που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια σε συνεργασία με την Washington Post, φέρνει στο φως μια εντυπωσιακή διάσταση του ψηφιακού μας αποτυπώματος. Σύμφωνα με τα ευρήματα, ακόμη και μια σύντομη συνομιλία με το μοντέλο GPT-3 καταλήγει σε κατανάλωση περίπου 500ml νερού – ποσότητα που αντιστοιχεί σε ένα μικρό μπουκάλι. Παρόμοια είναι και η υδάτινη επιβάρυνση για τη σύνταξη ενός ηλεκτρονικού μηνύματος (email) μόλις 100 λέξεων. Αυτή η φαινομενικά δυσανάλογη κατανάλωση εξηγείται από τους μηχανισμούς ψύξης των data centers (κέντρα δεδομένων) και τη λειτουργία των μονάδων παραγωγής ενέργειας που τα τροφοδοτούν αδιάλειπτα.
Γιατί η AI διψάει τόσο πολύ;
Οι υπερυπολογιστές που αποτελούν την «καρδιά» των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσουν υψηλές θερμοκρασίες λειτουργίας. Για να διασφαλιστεί η ομαλή και αποδοτική λειτουργία τους, απαιτούνται συστήματα συνεχούς και εντατικής ψύξης. Ενδεικτικά:
- Σε περιοχές με ψυχρό και υγρό κλίμα, όπως η Ιρλανδία, η κατανάλωση νερού για ψύξη παραμένει σε χαμηλότερα επίπεδα για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
- Αντίθετα, σε γεωγραφικά πλάτη με υψηλές θερμοκρασίες και ξηρή ατμόσφαιρα, όπως η Αριζόνα των ΗΠΑ, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι ανάγκες σε νερό για ψύξη εκτοξεύονται δραματικά.
Οι ειδικοί αναγνωρίζουν δύο κύριες πηγές υδάτινης κατανάλωσης:
- Την άμεση ψύξη των ίδιων των διακομιστών εντός των data centers.
- Τις τεράστιες ποσότητες νερού που χρησιμοποιούν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (π.χ. θερμοηλεκτρικοί σταθμοί) για την παραγωγή ατμού και την ψύξη των εγκαταστάσεών τους, προκειμένου να τροφοδοτήσουν τα απαιτητικά αυτά κέντρα.
Τεχνολογικές λύσεις και το αυξανόμενο αποτύπωμα των νέων μοντέλων
Υπάρχουν ήδη προτάσεις για πιο «φιλικές» προς το περιβάλλον λύσεις ψύξης, αν και η υιοθέτησή τους αντιμετωπίζει προκλήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Την εμβάπτιση των διακομιστών σε ειδικά διηλεκτρικά υγρά, τα οποία απορροφούν τη θερμότητα αποτελεσματικά.
- Τη χρήση κλειστών κυκλωμάτων ψύξης με μηδενική εξάτμιση, όπως το νέο πρωτοποριακό σύστημα που δοκιμάζει η Microsoft.
Ωστόσο, το υψηλό αρχικό κόστος και η δυσκολία προσαρμογής των υφιστάμενων υποδομών περιορίζουν προς το παρόν τη μαζική τους διάδοση.
Το ζήτημα περιπλέκεται περαιτέρω με την έλευση των νεότερων και πιο εξελιγμένων μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Αυτά τα μοντέλα είναι συνήθως ενεργοβόρα, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τις ανάγκες σε ενέργεια και, κατ’ επέκταση, σε νερό. Ενδεικτικά, εκτιμάται ότι η χρήση του GPT-5 για μία μόνο ημέρα θα μπορούσε να φτάσει τα 97,5 εκατομμύρια λίτρα νερού, αριθμός εντυπωσιακά μεγαλύτερος σε σύγκριση με τα 8,8 εκατομμύρια λίτρα του GPT-4.
Συγκριτικό πλαίσιο και μελλοντικές προκλήσεις
Παρά τους εντυπωσιακούς αυτούς αριθμούς, είναι σημαντικό να τοποθετήσουμε την κατανάλωση νερού της AI σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Για παράδειγμα, η καθημερινή κατανάλωση νερού μόνο από τους Αμερικανούς για το πότισμα κήπων και γκαζόν ανέρχεται σε περίπου 34 δισεκατομμύρια λίτρα. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί την αναγκαιότητα αντιμετώπισης του ζητήματος για την τεχνολογία.
Οι ανησυχίες, ωστόσο, εντείνονται διαρκώς. Με δισεκατομμύρια ερωτήματα να τίθενται καθημερινά στα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως, η συνολική περιβαλλοντική επίδραση καθίσταται ολοένα και πιο αισθητή και κρίσιμη. Για τον περιορισμό της «δίψας» αυτής της νέας τεχνολογικής εποχής, κρίσιμη κρίνεται:
- Η μεταφορά υποδομών σε περιοχές με ψυχρότερο κλίμα, όπου οι ανάγκες ψύξης είναι μικρότερες.
- Η στρατηγική στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την τροφοδοσία των data centers.
- Η συνεχής τεχνολογική καινοτομία στα συστήματα ψύξης, με στόχο τη μείωση της υδάτινης κατανάλωσης.
Η βιώσιμη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων από τον σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση, διασφαλίζοντας ότι η πρόοδος δεν θα επιβαρύνει δυσανάλογα τους φυσικούς μας πόρους.