Η πρωτοφανής κίνηση του Ντόναλντ Τραμπ να αποπέμψει, με επιστολή, την Λίζα Κουκ από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) προκαλεί θεσμικό σεισμό και θέτει σε αμφισβήτηση την ανεξαρτησία ενός από τους πυλώνες της αμερικανικής οικονομίας. Πίσω από την κατηγορία περί «κακής διαγωγής» διαγράφεται μια σκληρή πολιτική αναμέτρηση που αναμένεται να κριθεί στις αίθουσες των δικαστηρίων, με αιχμή του δόρατος το Ανώτατο Δικαστήριο.
Μια Αποπομπή με Πολιτικό Πρόσημο
Στις 25 Αυγούστου, ο Ντόναλντ Τραμπ γνωστοποίησε την παύση της Λίζας Κουκ από τη θέση της στο Διοικητικό Συμβούλιο της Fed, επικαλούμενος «λόγους κακής διαγωγής» και συγκεκριμένα κατηγορίες περί απάτης σε στεγαστικά δάνεια. Παράλληλα, ο Μπιλ Πουλτ, διευθυντής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Στέγασης, αποκάλυψε ότι είχε αποστείλει 44σέλιδη αναφορά στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, αναφέροντας ότι η Κουκ δήλωσε ως «κύρια κατοικία» δύο διαφορετικά ακίνητα για να εξασφαλίσει χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού. Ωστόσο, η ίδια η Κουκ, μία διακεκριμένη οικονομολόγος από το Πανεπιστήμιο Μίσιγκαν Στέιτ και η πρώτη Αφροαμερικανή γυναίκα που διορίστηκε στο Δ.Σ. της Fed, αντέδρασε άμεσα, δηλώνοντας πως δεν πρόκειται να παραιτηθεί.
«Ο πρόεδρος ισχυρίζεται ότι με απέπεμψε “για αιτία”, όταν καμία τέτοια αιτία δεν υπάρχει. Ο νόμος δεν του δίνει τέτοια εξουσία», τόνισε χαρακτηριστικά. Ο δικηγόρος της, Άμπε Λόουελ, προανήγγειλε νομικές ενέργειες, χαρακτηρίζοντας την απόφαση «παράνομη και ανυπόστατη».
Η Θεσμική Ανεξαρτησία της Fed υπό Αμφισβήτηση
Η θητεία των μελών του Δ.Σ. της Fed είναι μακρά, 14ετής, και η απομάκρυνσή τους επιτρέπεται μόνο «για αιτία». Αυτός ο όρος, σκόπιμα ασαφής για να διασφαλίζει την θεσμική ανεξαρτησία, παραδοσιακά ερμηνεύεται ως σοβαρή παράβαση καθήκοντος ή διαφθορά. Στην περίπτωση της Κουκ, απουσιάζει οποιαδήποτε απαγγελία κατηγορίας ή καταδίκη. Υπάρχουν μόνο οι δημόσιες καταγγελίες του Πουλτ και η επιστολή του Τραμπ. Πολλοί συνταγματολόγοι έχουν ήδη χαρακτηρίσει την αποπομπή ως «πολιτικά προσχηματική». Όπως υπογράμμισε ο καθηγητής Λεβ Μέναντ του Πανεπιστημίου Columbia, «χωρίς καταδίκη για απάτη, δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί αιτία παύσης. Ο πρόεδρος απλώς δοκιμάζει τα όρια του νόμου».
Το Ιστορικό Προηγούμενο και οι Παράμετροι της Διαμάχης
Η τρέχουσα σύγκρουση φέρνει στη μνήμη την υπόθεση του 1935, όταν ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ απέπεμψε επίτροπο της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου, μια κίνηση που το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε παράνομη στην ιστορική απόφαση Humphrey’s Executor. Αυτή η απόφαση αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών Αρχών. Ωστόσο, μια πρόσφατη απόφαση του 2020, σχετικά με το Γραφείο Χρηματοπιστωτικής Προστασίας Καταναλωτών, άφησε ένα «παράθυρο» αναθεώρησης αυτού του προηγούμενου. Ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Τζον Ρόμπερτς, αν και τόνισε την εκτελεστική εξουσία του προέδρου, διαφοροποίησε τους μονοπρόσωπους οργανισμούς από συλλογικά όργανα όπως η Fed, μια διάκριση που ενδέχεται να κρίνει την τωρινή υπόθεση.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κρύβει την επιθυμία του για χαμηλά επιτόκια και έχει επανειλημμένα επιτεθεί στον πρόεδρο της Fed, Τζερόμ Πάουελ, απειλώντας τον ακόμη και με απόλυση. Με την απομάκρυνση της Κουκ και την πιθανή αντικατάστασή της από πρόσωπο της επιλογής του, ο Τραμπ θα μπορούσε να εξασφαλίσει πλειοψηφία στο Διοικητικό Συμβούλιο, ασκώντας πίεση για μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, εν όψει και των ανανεώσεων θητειών των 12 περιφερειακών διοικητών της Fed τον Φεβρουάριο.
JUST ANNOUNCED: President Trump relieves Fed Governor Lisa Cook of her position. pic.twitter.com/zcarOmvSlF
— AJ Huber (@Huberton) August 26, 2025
Όπως προειδοποιεί ο Γκρέιαμ Στιλ, πρώην αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών, «Η Fed έχει χτιστεί ως θεσμός που αντιστέκεται στις πιέσεις του εκάστοτε προέδρου. Αν καταρρεύσει αυτή η γραμμή άμυνας, τότε οι αποφάσεις για τα επιτόκια θα γίνονται με όρους πολιτικού κόστους και όχι οικονομικής αναγκαιότητας».
Η πλευρά Τραμπ υποστηρίζει ότι οι περιορισμοί στην εξουσία του να απομακρύνει αξιωματούχους είναι αντισυνταγματικοί, καθώς υπονομεύουν την αρχή της ενιαίας εκτελεστικής εξουσίας. Οι επικριτές του, αντιθέτως, επισημαίνουν ότι η ανεξαρτησία της Fed έχει ιδιαίτερο συνταγματικό έρεισμα, καθώς η Τράπεζα είναι ένας θεσμός με υβριδική φύση – κρατικός και ιδιωτικός ταυτόχρονα – που ακολουθεί την παράδοση των πρώτων τραπεζών των ΗΠΑ. Παρότι το Ανώτατο Δικαστήριο έχει επιτρέψει στον Τραμπ να αποπέμπει επικεφαλής άλλων Αρχών χωρίς αιτία, όπως στο Merit Systems Protection Board και το National Labor Relations Board, σε κάθε απόφαση υπήρχε η υποσημείωση: «Η Fed είναι διαφορετική». Αυτή η διαφορά ίσως αποδειχθεί κρίσιμη.
Η Επόμενη Μέρα: Μια Μάχη που θα Κρίνει το Μέλλον
Το πιθανότερο σενάριο είναι η υπόθεση να οδηγηθεί σε μακρά δικαστική διαμάχη. Αν κάποιος δικαστής δώσει προσωρινά το δικαίωμα στην Κουκ να παραμείνει στο αξίωμα, η κυβέρνηση Τραμπ θα προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο. Εκεί, η απόφαση θα έχει όχι μόνο νομικό αλλά και έντονο πολιτικό χαρακτήρα. Θα κρίνει αν η Fed παραμένει προπύργιο ανεξαρτησίας ή αν ανοίγει ο δρόμος για έναν πρόεδρο που την επιδιώκει να την καταστήσει εργαλείο πολιτικής επιρροής. Η Λίζα Κουκ, πάντως, παραμένει σταθερή στη θέση της, δηλώνοντας αποφασισμένη να συνεχίσει να πηγαίνει στο γραφείο της στην Ουάσιγκτον και να επιτελεί τα καθήκοντά της κανονικά.
Η μάχη γύρω από την Κουκ υπερβαίνει τα όρια μιας προσωπικής διαμάχης ή των πολιτικών φιλοδοξιών του Τραμπ. Αγγίζει την ίδια την ουσία του αμερικανικού συστήματος ελέγχων και ισορροπιών. Για σχεδόν έναν αιώνα, το Ανώτατο Δικαστήριο υπερασπίστηκε το δικαίωμα του Κογκρέσου να θωρακίζει την ανεξαρτησία θεσμών όπως η Fed. Αν η τωρινή απόφαση διαφοροποιηθεί, τότε θα ανατραπεί μια παράδοση που θεωρήθηκε θεμέλιο της οικονομικής σταθερότητας των ΗΠΑ. Εάν η αποπομπή της Λίζας Κουκ επικυρωθεί, δεν θα είναι απλώς μια προσωπική ήττα για μια διακεκριμένη οικονομολόγο. Θα είναι η στιγμή που ο Λευκός Οίκος θα έχει επιτύχει να «εισβάλει» στην αίθουσα συνεδριάσεων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, θέτοντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο για το μέλλον της θεσμικής ανεξαρτησίας.