Σε μια κίνηση που αναμένεται να αναδιαμορφώσει το ενεργειακό και γεωπολιτικό τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία βρίσκεται ένα βήμα πριν την επικύρωση μιας συμφωνίας με τη Λιβύη για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων, βασιζόμενη στο αμφιλεγόμενο «Μνημόνιο Συναντίληψης» του 2019.

Η Ανατροπή στη Λιβύη και το Άνοιγμα προς την Άγκυρα

Η αποκάλυψη του Bloomberg έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στην Αθήνα και τη Λευκωσία: η Βουλή των Αντιπροσώπων, που εδρεύει στη Βεγγάζη και εκπροσωπεί την ανατολική Λιβύη, με επικεφαλής τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, εξετάζει σοβαρά την κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Έξι χρόνια μετά την υπογραφή του μεταξύ της Άγκυρας και της τότε κυβέρνησης της Τρίπολης, το μνημόνιο αυτό, το οποίο αγνοεί επιδεικτικά τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και ειδικότερα τις διατάξεις της UNCLOS για τα νησιά και τις θαλάσσιες ζώνες, θεωρείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως παράνομο και άκυρο.

Η αλλαγή στάσης του Χαφτάρ, ο οποίος στο παρελθόν είχε αντιταχθεί σθεναρά στην τουρκική παρουσία στη Λιβύη και μάλιστα είχε πολεμήσει κατά της Άγκυρας στην πολιορκία της Τρίπολης, σηματοδοτεί μια σημαντική γεωπολιτική μετατόπιση. Αυτή η εξέλιξη ανοίγει νέους διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας, επιτρέποντας στην Τουρκία να προχωρήσει σε έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου που, κατά την ελληνική και κυπριακή ερμηνεία, βρίσκονται εντός των αντίστοιχων Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ), ιδιαίτερα κοντά στην Κρήτη.

Στρατηγική Επαναπροσέγγισης και Οικονομικά Κίνητρα

Η προσέγγιση της Τουρκίας με τη Λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας για βελτίωση των σχέσεων με χώρες και δυνάμεις που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αντίπαλες, όπως η Αίγυπτος. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία έχει ήδη προχωρήσει σε ενέργειες καλής θέλησης, όπως η αποστολή τουρκικής κορβέτας στο λιμάνι της Βεγγάζης και η συμμετοχή τουρκικών εταιρειών σε έργα ανοικοδόμησης, δημιουργώντας έτσι ισχυρά οικονομικά και διπλωματικά δεσμά.

Η επικύρωση του μνημονίου θα έχει πολλαπλές συνέπειες:

• Θα ενισχύσει σημαντικά τις τουρκικές διεκδικήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αμφισβητώντας κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου.
• Θα δώσει στην Τουρκία άμεση πρόσβαση σε πιθανά ενεργειακά κοιτάσματα, διασφαλίζοντας παράλληλα οικονομικές συμφωνίες δισεκατομμυρίων που είχαν παγώσει λόγω της παρατεταμένης λιβυκής αστάθειας μετά την πτώση του Καντάφι.
• Παράλληλα, η κίνηση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί ως προσπάθεια της Άγκυρας να θωρακίσει τα δικά της ενεργειακά συμφέροντα, δεδομένων των πρόσφατων διμερών συμφωνιών της Ελλάδας με την Αίγυπτο και την Ιταλία για οριοθέτηση ΑΟΖ, οι οποίες ακυρώνουν πρακτικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Η Ελληνική Διπλωματία σε Εγρήγορση

Η εξέλιξη αυτή παρακολουθείται με ιδιαίτερη προσοχή από την ελληνική διπλωματία, καθώς έρχεται σε μια περίοδο που ο διαγωνισμός για έρευνες υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Ελλάδα, μαζί με την Κύπρο, έχει επανειλημμένα τονίσει την παράνομη φύση του μνημονίου, έχοντας τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει καταστήσει σαφές ότι δεν το αναγνωρίζει, υπογραμμίζοντας πως αποτελεί παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων χωρών. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη φημολογία για επικείμενη κύρωση υποδηλώνει ότι η Άγκυρα είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει τη Λιβύη ως έναν ακόμη κρίσιμο παίκτη στο στρατηγικό της παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο, ανατρέποντας ισορροπίες και δημιουργώντας νέα δεδομένα.