Ο Ντόναλντ Τραμπ δέχεται σήμερα στην Ουάσινγκτον τους ηγέτες από Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν, σε μια ιστορική πρώτη για τις ΗΠΑ με τις πέντε αυτές χώρες της Κεντρικής Ασίας. Η κίνηση έρχεται σε μια εποχή που η Δύση βιάζεται να χτίσει γέφυρες στην περιοχή αυτή, γεμάτη θησαυρούς όπως ουράνιο και φυσικό αέριο, όπου η παλιά ρωσική κυριαρχία δέχεται πιέσεις από την κινεζική επέκταση. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, αυτές οι χώρες κέρδισαν ξαφνικά φως στα παγκόσμια φώτα, αναγκάζοντας δυνάμεις σαν την ΕΕ και τις ΗΠΑ να κινηθούν γρήγορα.
Παλιότερα, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η Ρωσία κρατούσε τα ηνία εκεί σφιχτά. Τώρα, η πρώτη σύνοδος κορυφής ΗΠΑ-Κεντρικής Ασίας έγινε πέρυσι, και φέτος η κίνηση εντείνεται. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Αντόνιο Κόστα από την ΕΕ πήγαν τον Απρίλιο, ο Σι Τζινπίνγκ τον Ιούνιο, ενώ ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίστηκε τον Οκτώβριο – όλοι ψάχνουν μερίδιο. Οι ηγέτες της περιοχής, βλέποντας την ευκαιρία, δουλεύουν σκληρά για να δείξουν ενωμένο μέτωπο, λύνοντας παλιές κόντρες πάνω σε νερά και σύνορα. Η Κίνα, με τους Δρόμους του Μεταξιού, έχει ήδη γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός παίκτης, ξεπερνώντας ΕΕ και Ρωσία. Στην ασφάλεια, η Μόσχα μένει ακρογωνιαίος λίθος, παρόλο που Κίνα και Τουρκία μπαίνουν στο παιχνίδι. Οι Δυτικοί, που είχαν βάσεις εκεί στις αρχές του 2000 για το Αφγανιστάν, παλεύουν να μην χάσουν έδαφος εντελώς.
Πλούτος σε πόρους, δίψα για εξαγωγές
Το Καζακστάν βγάζει περισσότερο ουράνιο από οποιονδήποτε άλλο στον πλανήτη. Το Ουζμπεκιστάν κρύβει χρυσό παντού, και το Τουρκμενιστάν φιλοξενεί από τα κορυφαία κοίτασματα φυσικού αερίου. Στο Κιργιστάν και το Τατζικιστάν, νέα ορυχεία ανοίγουν για μέταλλα. Η Ρωσία κρατάει γερά στον ενέργεια, χάρη σε παλιές σοβιετικές γραμμές αγωγών ή νέα πυρηνικά. Η κλιματική αλλαγή χτυπάει σκληρά εδώ, με νερό να σπανίζει επικίνδυνα – πιο έντονα από αλλού. Με βουνά, ερήμους, 80 εκατομμύρια κατοίκους και έκταση 4 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, η περιοχή βρέχεται από Ρωσία, Κίνα, Ιράν και Αφγανιστάν, γείτονες που δεν τα πάνε καλά με τη Δύση.
Πώς θα βγάλουν έξω αυτόν τον πλούτο; Οι χώρες αυτές, παλιότερα σταυροδρόμι εμπορίου στο Μεταξί, πολεμούν τον αποκλεισμό τους εντείνοντας συνεργασίες. Το Πεκίνο και οι Βρυξέλλες ποντάρουν σε δρόμο μέσω Κασπίας και Καυκάσου, αποφεύγοντας τη Ρωσία. Οι εμπορευματικές μεταφορές στη Θάλασσα της Κασπίας εκτοξεύτηκαν 668% από το 2021 ως το 2024, δείχνοντας την αλλαγή. Για τον Τραμπ, το χρήμα μπαίνει μπροστά από ιδανικά – εδώ τα καθεστώτα είναι αυταρχικά σε βαθμούς, αλλά η οικονομία μετράει. Η περιοχή ανοίγει σε επενδύσεις και τουρίστες, ενώ η Διεθνής Αμνηστία μιλάει για “ανησυχητική” κατάσταση στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ελευθερίες σε ομηρία, Δύση σε δίλημμα
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων βλέπει “εντατικοποίηση του εκφοβισμού, της παρενόχλησης και των διώξεων εναντίον επικριτικών ακτιβιστών και δημοσιογράφων”. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα βάζουν αυτές τις χώρες στις ουραγούς θέσεις. Μήπως η δίψα για πόρους θυσιάζει τα βασικά;
