Σε μια εποχή όπου η παραπληροφόρηση και τα fake news απειλούν την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατία, η Ελλάδα πρωτοπορεί με ένα φιλόδοξο πιλοτικό πρόγραμμα για την ενίσχυση του ειδησεογραφικού γραμματισμού στους μαθητές.

«Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες»: Η Ασπίδα κατά των Fake News στα Ελληνικά Σχολεία

Η προστασία των μαθητών από την ολοένα και αυξανόμενη πλημμυρίδα της παραπληροφόρησης και των fake news αποτελεί κεντρικό πυλώνα του νέου πιλοτικού προγράμματος με τίτλο «Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες». Το πρόγραμμα αυτό, που ξεκινά πιλοτικά φέτος σε 30 Γυμνάσια και Λύκεια της χώρας, έρχεται ως μια συντονισμένη απάντηση στον παγκόσμιο προβληματισμό για τις επιπτώσεις των ψευδών ειδήσεων.

Η πρωτοβουλία συνυπογράφεται από τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), σηματοδοτώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση σε ένα ζήτημα με ευρείες κοινωνικές διαστάσεις. Η ανάγκη για τέτοιες δράσεις είναι επιτακτική, καθώς –όπως αναδεικνύουν τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου 2024– ένα συντριπτικό 82% των Ευρωπαίων πολιτών θεωρεί τις ψευδείς ειδήσεις ως ένα σοβαρό πρόβλημα για τη δημοκρατία.

Η Δομή και οι Στόχοι του Προγράμματος

Η διάρκεια του προγράμματος ανέρχεται σε 12 μήνες και χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό θεωρητικής κατάρτισης και βιωματικής μάθησης. Το βασικό του αντικείμενο είναι η ενδυνάμωση των μαθητών, ηλικίας 12–18 ετών, με σύγχρονες δεξιότητες που περιλαμβάνουν:

• Τον ειδησεογραφικό γραμματισμό.
• Την κριτική σκέψη, απαραίτητη για την αξιολόγηση πληροφοριών.
• Την υπεύθυνη ψηφιακή συμπεριφορά, ως απάντηση στις προκλήσεις του διαδικτύου.

Μέσα από μαθήματα όπως η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Γλώσσα, οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν τη θεωρία με την πράξη. Η καινοτομία έγκειται στην ανάληψη διαφορετικών ρόλων, όπως αυτός του ρεπόρτερ, του φωτογράφου, του συντάκτη ή του δημιουργού ψηφιακού περιεχομένου, προσομοιώνοντας έτσι πραγματικές συνθήκες του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.

Βασικοί Πυλώνες Εκπαίδευσης

Το πρόγραμμα «Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες» έχει σχεδιαστεί για να καλύψει ένα ευρύ φάσμα θεματικών, αναλυτικότερα:

• Διαδραστικά εργαστήρια: Επικεντρώνονται στην αναγνώριση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των fake news, παρέχοντας πρακτικά εργαλεία στους μαθητές.
• Κριτική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ): Οι μαθητές θα εκπαιδευτούν στον εντοπισμό λαθών και παραπλανητικών χρήσεων της ΑΙ, ένα φαινόμενο που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη διάσταση.
• Προστασία προσωπικών δεδομένων και ψηφιακή ασφάλεια: Ένα ζωτικής σημασίας κεφάλαιο, με στόχο τη διασφάλιση της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας στον ψηφιακό κόσμο.
• Δεοντολογία των ΜΜΕ και ρόλος της δημοσιογραφίας: Ανάλυση των αρχών που διέπουν την ορθή δημοσιογραφική πρακτική και της σημασίας της αξιόπιστης ενημέρωσης.

Μια Ολιστική Προσέγγιση στην Ειδησεογραφική Παιδεία

Είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα που εφαρμόζεται ένα τόσο συστηματικό πρόγραμμα ειδησεογραφικής παιδείας, το οποίο συνδυάζει στοιχεία από τη δημοσιογραφία, την τεχνητή νοημοσύνη και την πολιτειακή αγωγή. Η υιοθέτηση της μεθόδου project-based learning θα επιτρέψει στους μαθητές να δημιουργήσουν τα δικά τους podcasts, άρθρα, βίντεο και καμπάνιες ενημέρωσης. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο ενισχύει την κατανόηση, αλλά και καλλιεργεί τη σχέση των νέων με τον έντυπο και τον ψηφιακό Τύπο.

Η επίσημη παρουσίαση του προγράμματος έγινε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) από την Υπουργό Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, και τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, Παύλο Μαρινάκη. Αμφότεροι έχουν δεσμευτεί να επισκεφθούν σχολεία για να συζητήσουν το πρόγραμμα με τους μαθητές, ενώ έχει ήδη ξεκινήσει μια διαδικτυακή καμπάνια με βίντεο και οπτικοακουστικό υλικό.

Διεθνής Αναγνώριση και το Μέλλον

Η κορύφωση του εγχειρήματος αναμένεται τον Ιούνιο του 2026, με τη διοργάνωση στην Αθήνα ενός Παγκόσμιου Συνεδρίου για την εκπαίδευση στον ειδησεογραφικό γραμματισμό. Η συμμετοχή διεθνών πανεπιστημίων και οργανισμών θα τοποθετήσει την Ελλάδα στο επίκεντρο της διεθνούς συζήτησης για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.

Όπως χαρακτηριστικά τόνισε η Υπουργός Σοφία Ζαχαράκη, «προετοιμάζουμε τους μαθητές μας να γίνουν οι αυστηρότεροι ελεγκτές της πραγματικότητας», υπογραμμίζοντας τον κεντρικό στόχο της ανάπτυξης κριτικού πνεύματος. Από την πλευρά του, ο Παύλος Μαρινάκης επεσήμανε ότι στόχος είναι «να φέρουμε την τεκμηριωμένη ενημέρωση και τον έλεγχο παντού – στις τάξεις, στα σπίτια και στις παρέες». Με αυτόν τον τρόπο, η Πολιτεία επιδιώκει να θωρακίσει τη νέα γενιά απέναντι στους κινδύνους της υπερπληροφόρησης και, ταυτόχρονα, να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας σε μια εποχή που η αλήθεια δοκιμάζεται συχνά.