Μια πρόσφατη, πρωτοποριακή ελληνική επιστημονική μελέτη φέρνει στο φως ανησυχητικά στοιχεία για την παρουσία τοξικών χημικών ενώσεων και υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε αυγά από οικόσιτα κοτέτσια, αναδεικνύοντας ένα ευρύτερο ζήτημα διατροφικής ασφάλειας και περιβαλλοντικής ρύπανσης.

«Παντοτινά χημικά» και φυτοφάρμακα: Η ελληνική μελέτη που προβληματίζει

Μια συνεργασία ερευνητών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) αποκάλυψε την ανίχνευση υπερφθοριωμένων ενώσεων (PFAS), γνωστών και ως «παντοτινά χημικά», καθώς και υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, σε δείγματα αυγών από οικόσιτα κοτέτσια σε πέντε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας. Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Science of The Total Environment, εξέτασε 75 δείγματα αυγών προερχόμενα από:

• Σέρρες
• Μαγνησία
• Βοιωτία
• Αττική
• Ηλεία

Σύμφωνα με τα ευρήματα, όλως των δειγμάτων ανιχνεύθηκαν PFAS, ενώ σε περισσότερα από τα μισά αυγά, οι συγκεντρώσεις ξεπερνούσαν τα επιτρεπόμενα όρια που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικότερα, στην Ηλεία, κάθε εξεταζόμενο δείγμα υπερέβη τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα στην επιστημονική κοινότητα και τις αρχές δημόσιας υγείας.

Διευκρινίσεις και ανησυχίες για τις «παντοτινές χημικές ουσίες»

Ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας στο ΕΚΠΑ, Νίκος Θωμαΐδης, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα, προσπάθησε να μετριάσει την ανησυχία του κοινού, εξηγώντας ότι η εν λόγω έρευνα αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου, πανευρωπαϊκού προγράμματος παρακολούθησης. «Δεν χρειάζεται ανησυχία. Πρόκειται για διερευνητική μελέτη που στοχεύει να χαρτογραφήσει το πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Θωμαΐδης επεσήμανε την πανταχού παρουσία των PFAS στην καθημερινότητά μας, καθώς χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιομηχανία από τη δεκαετία του ’40, σε προϊόντα όπως:

• Αντικολλητικά σκεύη
• Επιβραδυντές φλόγας
• Υλικά αδιαβροχοποίησης
• Πληθώρα άλλων καταναλωτικών αγαθών

Λόγω της εξαιρετικής χημικής τους σταθερότητας, οι ουσίες αυτές δεν αποδομούνται εύκολα στο περιβάλλον, διαχέονται παγκοσμίως και συσσωρεύονται στους ζωντανούς οργανισμού, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. «Αν δώσουμε σήμερα αίμα, σχεδόν σίγουρα θα βρούμε PFOS στον οργανισμό μας», υπογράμμισε ο καθηγητής, αναδεικνύοντας το μέγεθος του προβλήματος.

Επιπτώσεις στην υγεία και η επιμονή των PFAS

Σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, ο κ. Θωμαΐδης τόνισε την ανάγκη για προσοχή: «Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή τεκμηριωμένη απάντηση για τον καρκίνο. Υπάρχουν όμως σαφείς ενδείξεις ότι σχετίζονται με ενδοκρινικές διαταραχές, με προβλήματα γονιμότητας, με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και με την παχυσαρκία». Η διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία αναγνωρίζει τους PFAS ως μία από τις πλέον ανθεκτικές κατηγορίες χημικών ουσιών, έχοντας ήδη συσχετιστεί με:

• Διαταραχές του θυρεοειδούς
• Βλάβες στο συκώτι
• Ανοσολογικά προβλήματα
• Επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών

Η στόχευση της μελέτης και το ευρύτερο πλαίσιο

Η ελληνική μελέτη εστίασε σε τυχαία δείγματα από οικόσιτα κοτέτσια, δηλαδή αυγά που προορίζονται για ιδιωτική κατανάλωση και δεν διατίθενται προς πώληση στην αγορά. Ο βασικός στόχος ήταν η καταγραφή της περιβαλλοντικής έκθεσης του πληθυσμού και ο εντοπισμός πιθανών πηγών ρύπανσης. Από τα 17 αρχικά αναλυθέντα δείγματα, οκτώ υπερέβησαν τα νομοθετημένα όρια για το σύνολο των PFAS. Πέραν των υπερφθοριωμένων ενώσεων, ανιχνεύθηκαν επίσης:

• Έξι διαφορετικά φυτοφάρμακα
• Το εντομοαπωθητικό DEET
• Ίχνη του φαρμακευτικού οξολινικού οξέος

Παράλληλα, οι ερευνητές διαπίστωσαν χαμηλά επίπεδα βαρέων μετάλλων, τα οποία, ωστόσο, δεν θεωρούνται άμεσα απειλητικά για τη δημόσια υγεία. Ο κ. Θωμαΐδης ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τους καταναλωτές που προμηθεύονται αυγά από πιστοποιημένα σημεία πώλησης, καθώς τα προϊόντα στην αγορά υπόκεινται σε συστηματικούς ελέγχους και δειγματοληψίες. «Η μελέτη αυτή είχε στόχο να διερευνήσει την περιβαλλοντική διάσταση και όχι να θέσει υπό αμφισβήτηση τα εμπορικά προϊόντα», ανέφερε. Τόνισε, ωστόσο, την επιτακτική ανάγκη για τη συνέχιση των ερευνών και τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της έκθεσης του πληθυσμού σε αυτές τις επίμονες ουσίες.

Το μήνυμα για τη διατροφική ασφάλεια και το περιβάλλον

Η ανίχνευση τοξικών ουσιών στα αυγά ενισχύει τις γενικότερες ανησυχίες για τη διατροφική ασφάλεια στην Ελλάδα και την ποιότητα της εγχώριας παραγωγής τροφίμων. Η παρουσία PFAS, γνωστών για την ανθεκτικότητα και την παγκόσμια διασπορά τους, φέρνει στο προσκήνιο ένα πρόβλημα που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και απασχολεί όλη την Ευρώπη. Η επιστημονική κοινότητα ζητά επιτακτικά:

• Συστήματικότερους ελέγχους
• Αυστηρότερη εποπτεία των διαδικασιών παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων
• Ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας της δημόσιας υγείας

Στόχος είναι η αποφυγή της χρόνιας έκθεσης σε ουσίες που, αν και «αόρατες» στην καθημερινότητα, έχουν τη δυναμική να προκαλέσουν μακροχρόνιες συνέπειες τόσο στον άνθρωπο όσο και στο περιβάλλον. Η έρευνα αυτή αποτελεί μια σημαντική υπενθύμιση ότι η διατροφική ασφάλεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περιβαλλοντική υγεία.