Η επίσκεψη της Κίμπερλι Γκιλφόιλ στην Ελλάδα ξύπνησε συζητήσεις γύρω από τους διπλωματικούς τίτλους. Ο γνωστός γλωσσολόγος Γιώργος Μπαμπινιώτης παρενέβη με ξεκάθαρη θέση για τον σωστό τρόπο να αποκαλούμε μια γυναίκα που ηγείται πρεσβείας. Για εκείνον, ο όρος πρέσβειρα λειτουργεί ως επίσημος τίτλος, όχι ως απλή θηλυκή εκδοχή του πρέσβη.

Ο καθηγητής εξηγεί ότι έτσι αποφεύγουμε λάθη, όπως να αποδίδουμε τον τίτλο στη σύζυγο πρέσβη. Το πρόβλημα γίνεται πιο εμφανές όταν πρέπει να κλιτήσουμε τη λέξη σε γενική πτώση. Ποιος θα ήθερε να μπερδεύει τα πράγματα με περίπλοκες φόρμες;

Η πλήρης εξήγηση από τον Μπαμπινιώτη

Στην ανάρτησή του, ο Μπαμπινιώτης αναλύει βήμα βήμα πώς να χειριζόμαστε τον όρο στην καθημερινή γλώσσα. Αναφέρει συγκεκριμένα παραδείγματα από διεθνείς οργανισμούς για να δείξει τη χρήση. Οι διπλωμάτες, ως κεφαλές αποστολών, πάντα χρειάζονται ακριβή ονομασία στα έγγραφα.

«Πώς θα πούμε ελληνικά την γυναίκα πρέσβη με θηλυκού γραμματικού γένους όνομα που να δηλώνει το αξίωμα με εύκολο στην χρήση και στην κλίση τρόπο; Θα πούμε η πρέσβειρα (πρβλ. η πρέσβειρα καλής θελήσεως, η πρέσβειρα της UNESCO). Η ονομασία πρέσβειρα είναι τίτλος δεν είναι ανδρωνυμικό (Γιώργης – Γιώργαινα, πρόεδρος – προεδρίνα). Άρα, δεν μεταβιβάζεται στην σύζυγο τού πρέσβη. Η σύζυγος τού πρέσβη / πρεσβευτή είναι «η σύζυγος τού πρέσβη /πρεσβευτή» ή (κατά το πρόεδρος – προεδρίνα «η σύζυγος του προέδρου») ως ανδρωνυμικό στον άτυπο οικείο λόγο μπορεί να λεχθεί «πρεσβευτίνα» όχι και «πρέσβειρα». Και επειδή λέμε στην Κοινή Νέα Ελληνική ο πρέσβης – του πρέσβη, για την γυναίκα πρέσβη μπορούμε να πούμε η πρέσβης – της πρέσβη; Με τον όρο πρέσβειρα λύνουμε κι αυτό το πρόβλημα. Σε σχέση με τη γυναίκα που κατέχει το αξίωμα τού πρέσβη, μπορεί μεν να χρησιμοποιηθεί ο τύπος τού αρσενικού η πρέσβης, αλλά είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται ο όρος πρέσβειρα. Έτσι θα αποφεύγεται η καταχρηστική χρήση του όρου πρέσβειρα, για να δηλώνει τη σύζυγο τού πρέσβη (ο τίτλος δεν μεταβιβάζεται), καθώς και η δυσκολία να σχηματιστεί η γενική τού πρέσβης ως θηλυκού (όχι: τα καθήκοντα τής πρέσβη ή Τα εγκαίνια έγιναν με την παρουσία τής πρέσβη). Μπορεί να σχηματίσει μoνογενική της πρέσβεως, δηλ. υποχρεωτικά με τον τύπο τής λόγιας παράδοσης. Γενικά, ο όρος πρέσβειρα είναι τιμητικός (πβ. πρέσβειρα της UNESCO, πρέσβειρα καλής θελήσεως) και δηλώνει με ιδιαίτερη λέξη τη γυναίκα που ασκεί αυτά τα καθήκοντα».

Αυτή η προσέγγιση ίσως φανεί αυστηρή σε κάποιους, αλλά δείχνει προσοχή στη γλώσσα. Οι συζητήσεις για φύλο στους τίτλους συνεχίζονται, ειδικά με διεθνείς επισκέψεις. Μπορεί να μην είναι το πιο επίκαιρο θέμα, ωστόσο αγγίζει βαθιά ζητήματα ταυτότητας.

Πρακτικές δυσκολίες στην κλίση

Ο Μπαμπινιώτης επισημαίνει τις παγίδες όταν προσπαθούμε να θηλυκοποιήσουμε άμεσα λέξεις όπως πρέσβης. Η χρήση του πρέσβειρα διευκολύνει τα πράγματα σε επίσημα κείμενα. Πιθανότατα, πολλοί δημοσιογράφοι θα το εκτιμήσουν για τα άρθρα τους.

Η σύζυγος πρέσβη μένει ξεκάθαρα ξεχωριστή, χωρίς να κληρονομεί τίτλο. Αυτό αποτρέπει παρεξηγήσεις σε πρωτόκολλα. Τέλος, ο όρος αποκτά τιμητική χροιά, όπως σε ρόλους καλής θέλησης.