Η αποδοχή της επιλογής να μην κάνει κάποιος παιδιά αλλάζει την κοινωνία και προβάλλει νέες προκλήσεις στην Ευρώπη.

Η πρόκληση της γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα

Ο Έλον Μασκ επανέφερε στο προσκήνιο το κρίσιμο θέμα της δημογραφικής συρρίκνωσης στην Ευρώπη, επισημαίνοντας με μια απλή προειδοποίηση: «Ή η Ευρώπη θα αρχίσει να κάνει μεγάλες οικογένειες ή θα συνεχίσει να πεθαίνει». Η δήλωσή του άγγιξε μια βαθύτερη πραγματικότητα που διαδραματίζεται όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στη Δύση συνολικά, όπου το ποσοστό όσων δεν επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά αυξάνεται διαρκώς. Για παράδειγμα, το 44% των ζευγαριών ηλικίας 18-49 στις ΗΠΑ δεν έχει σχέδια για τεκνοποίηση, ενώ στη Βρετανία η αποχή από την ιδέα της πατρότητας είναι ιδιαίτερα έντονη στις ηλικίες 35-44.

Η πολιτισμική στροφή προς τη «child-free» επιλογή

Η τάση να μην κάνει κάποιος παιδιά δεν αποτελεί απλώς μια προσωπική επιλογή αλλά μέρος μιας μεγαλύτερης κοινωνικής αλλαγής και νέας κουλτούρας. Ο όρος child-free συμβολίζει αυτήν την ελευθερία να ζεις χωρίς οικογενειακούς δεσμούς και τα παραδοσιακά πρότυπα, κάτι που όμως δεν έχει ακόμα πλήρως κοινωνική αποδοχή. Οι γυναίκες που επιλέγουν να μην γίνουν μητέρες συχνά αντιμετωπίζουν κριτική, αμφισβήτηση και προκαταλήψεις.

Φωνές που εκφράζουν την επιλογή της μη μητρότητας

Προσωπικές ιστορίες όπως αυτές της δημοσιογράφου Πόλυ Βερνον και της influencer Μαρσέλα Μινιόζ, φέρνουν στο φως τις πιέσεις και τα στερεότυπα που συνοδεύουν την απόφαση να ζεις χωρίς παιδιά. Αυτές οι γυναίκες περιγράφουν την επιλογή τους ως πράξη αυτογνωσίας και ανεξαρτησίας, απορρίπτοντας την παλιά πεποίθηση ότι η μητρότητα είναι το μοναδικό νόημα για τις γυναίκες.

Στοιχεία από έρευνα στην Ελλάδα για τις μητέρες και τις child-free γυναίκες

Μια σημαντική έρευνα του ψυχοθεραπευτή Λύο Καλοβυρνά (2018) με δείγμα 3.731 γυναικών στην Ελλάδα ανέδειξε ενδιαφέρουσες τάσεις:

• 2 στις 10 γυναίκες δεν επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, ενώ 4 στις 10 είναι αναποφάσιστες.
• Η πλειοψηφία δέχεται έντονες κοινωνικές πιέσεις να γίνει μητέρα, ιδιαίτερα στις ηλικίες 30-49.
• Πολλές γυναίκες ανησυχούν μήπως μετανιώσουν την απόφασή τους, όμως στα μισά των περιπτώσεων η ανησυχία δεν επηρεάζει τη στάση τους.
• 9 στις 10 θεωρούν ότι οι άτεκνες γυναίκες κρίνονται αρνητικά από την κοινωνία.
• Μόνο 1 στις 10 γυναίκες που δεν απέκτησαν παιδιά μετανιώνουν για αυτή την επιλογή.

Η νέα πραγματικότητα της μητρότητας και το κοινωνικό στοίχημα

Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες που έγιναν μητέρες αναφέρουν ότι η απόφαση ήταν συνειδητή, αλλά πολλές παραδέχονται ότι η μητρότητα είχε αρνητικές επιπτώσεις στη σεξουαλική τους ζωή. Οι παλιές κραυγές για «πανικό» της υπογεννητικότητας οδηγούν σε μια διάσταση όπου η μητρότητα παύει να είναι μονόδρομος. Πλέον, η πρόκληση είναι να δημιουργηθεί μια κοινωνία που σεβαστεί και τη μητρότητα και την επιλογή να μη θέλει κάποιος παιδί – με κατανόηση, χωρίς προκαταλήψεις και κοινωνικούς αποκλεισμούς.