Η δολοφονία του Τζον Λένον, ενός από τους πιο εμβληματικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, τον Δεκέμβριο του 1980, παραμένει μια από τις πιο τραυματικές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής και κουλτούρας. Σχεδόν 45 χρόνια μετά, ο δράστης, Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν, ο άνθρωπος που τερμάτισε βίαια τη ζωή του θρυλικού μέλους των Beatles μπροστά στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη, ζητά για άλλη μια φορά την ελευθερία του. Η πρόσφατη απόρριψη του αιτήματός του από την επιτροπή αποφυλάκισης αναδεικνύει για ακόμα μία φορά τη διαρκή συζήτηση γύρω από την έννοια της μετάνοιας, της δικαιοσύνης και της τιμωρίας σε εγκλήματα που έχουν συγκλονίσει την παγκόσμια κοινή γνώμη.
Το Έγκλημα: Μια Πράξη Εγωισμού με Παγκόσμιο Αντίκτυπο
Στις 8 Δεκεμβρίου 1980, ο κόσμος πάγωσε. Ο Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν πυροβόλησε και σκότωσε τον Τζον Λένον. Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, ο Τσάπμαν, πλέον 70 ετών, επανέλαβε ενώπιον της επιτροπής αποφυλάκισης στο σωφρονιστικό ίδρυμα Green Haven, Ντάτσες Κάουντι, τις δηλώσεις του περί μεταμέλειας, όπως προκύπτει από έγγραφα που δημοσιοποίησε η New York Post. Ομολόγησε για άλλη μια φορά πως το κίνητρό του ήταν η επιδίωξη “φήμης” και η ανάγκη να γίνει “κάποιος”.
- Ομολογία: «Ήθελα να γίνω κάποιος. Αυτό έγινε για μένα και μόνο για μένα».
- Κίνητρο: «Το έγκλημά μου ήταν πράξη καθαρού εγωισμού. Δεν είχε να κάνει με τίποτα άλλο πέρα από τη δημοτικότητά του και τη δική μου ανάγκη να αποκτήσω φήμη».
Αυτή ήταν η 14η φορά που ο Τσάπμαν ζήτησε αποφυλάκιση. Η απάντηση της επιτροπής παρέμεινε αρνητική, τονίζοντας την έλλειψη «πραγματικής μεταμέλειας ή ενσυναίσθησης».
Η Ψυχοσύνθεση του Δράστη: Από την Πλάνη στην «Συνειδητοποίηση»
Κατά τη σύλληψή του, η απάντηση του Τσάπμαν στην ερώτηση «γιατί το έκανες;» ήταν αποκαλυπτική: «Για να γίνω διάσημος, για να γίνω κάτι που δεν ήμουν». Σαράντα χρόνια μετά, ο ίδιος υποστηρίζει ότι έχει συνειδητοποιήσει την πλάνη του. «Δεν χρειάζεται να πεθάνεις για να γίνεις κάποιος. Τότε είχα φτάσει στο χαμηλότερο σημείο της ζωής μου», ανέφερε. Στην ακρόαση της 27ης Αυγούστου, περιέγραψε αναλυτικά το πώς σχεδίασε τη δολοφονία, ταξιδεύοντας από τη Χαβάη στη Νέα Υόρκη μήνες πριν. Πίστευε ότι ο Λένον «δεν ήταν αληθινός» και ότι η πράξη του θα τον «γνωστοποιούσε».
Ανάλυση: Η διαρκής εμμονή στην αναζήτηση της φήμης, ακόμα και μέσω της βίας, είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά σε περιπτώσεις εγκλημάτων υψηλής προβολής. Η αρχική δήλωση του Τσάπμαν, σε συνδυασμό με την κατοπινή του «συνειδητοποίηση», υποδηλώνει μια ταραγμένη ψυχοσύνθεση που αναζητούσε επικύρωση. Η θυσία του Λένον αποτέλεσε, δυστυχώς, το μέσο για την επίτευξη αυτής της διεστραμμένης επιθυμίας.
Η Απόφαση της Επιτροπής και η Σκιά του Εγκλήματος
Η συγγνώμη του Τσάπμαν, ο οποίος ζήτησε «συγγνώμη για την καταστροφή, τον πόνο και την αγωνία που προκάλεσε σε όλους τους ανθρώπους που τον αγάπησαν», δεν έπεισε την επιτροπή. Στα επίσημα πρακτικά, οι λειτουργοί εκτίμησαν ότι «παρά τις δηλώσεις μεταμέλειας, ο δράστης εξακολουθεί να εστιάζει στον εαυτό του, όχι στα θύματα ή στις συνέπειες του εγκλήματος». Η επόμενη ευκαιρία για αίτηση αποφυλάκισης είναι το 2027.
Συμφραζόμενα: Η νομοθεσία των ΗΠΑ, και ειδικότερα της Νέας Υόρκης, προβλέπει τακτικές ακροάσεις για αποφυλάκιση υπό όρους (parole hearings) για κρατούμενους που έχουν καταδικαστεί σε ισόβια με δυνατότητα αποφυλάκισης. Οι επιτροπές αποφυλάκισης εξετάζουν παράγοντες όπως η συμπεριφορά στη φυλακή, η έκφραση μετάνοιας, ο κίνδυνος επανάληψης του εγκλήματος, αλλά και ο αντίκτυπος στην κοινότητα και τα θύματα. Στην περίπτωση του Τσάπμαν, η παγκόσμια απήχηση του εγκλήματος και η διαρκής θλίψη των εκατομμυρίων θαυμαστών του Λένον, αποτελούν αναμφίβολα έναν επιπλέον παράγοντα που λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Η Σημερινή Ζωή στη Φυλακή και το Μέλλον
Ο Τσάπμαν ζει πλέον μια σχεδόν απομονωμένη ζωή στη φυλακή. Οι αρχές αναφέρουν ότι περνά τον χρόνο του διαβάζοντας τη Βίβλο, παίζοντας βόλεϊ και διατηρώντας επαφή με τη σύζυγό του, Γκλόρια, με την οποία είναι παντρεμένος επί 46 χρόνια. Δηλώνει ότι «δεν με ενδιαφέρει πλέον να γίνω διάσημος — καθόλου. Η φήμη δεν έχει καμία αξία. Έγινα το ακριβώς αντίθετο απ’ αυτό που ήθελα να είμαι». Αυτή η φράση συνοψίζει την τραγική ειρωνεία του εγκλήματός του: ενώ επεδίωκε τη φήμη, κέρδισε διασημότητα ως ο δολοφόνος ενός ειδώλου, ένα στίγμα που τον ακολουθεί και θα τον ακολουθεί.
Η περίπτωση του Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχολογίας και τις ανυπολόγιστες συνέπειες της επιδίωξης ακραίων στόχων. Το φάντασμα του Τζον Λένον, τόσο ως θύμα όσο και ως διαχρονικό πολιτιστικό σύμβολο, θα συνεχίσει να στοιχειώνει τη διαδικασία κάθε αίτησης αποφυλάκισης του δολοφόνου του, υπογραμμίζοντας ότι ορισμένα εγκλήματα υπερβαίνουν την απλή νομική διεκπεραίωση και εισέρχονται στον χώρο της συλλογικής μνήμης και της ιστορίας.