Μια σοκαριστική αποκάλυψη φέρνει στο φως σημαντικά προβλήματα ασφαλείας στις ευρωπαϊκές τράπεζες σπέρματος και θέτει σε κίνδυνο την υγεία δεκάδων παιδιών.
Σοβαρή περίπτωση μετάλλαξης σε δότη σπέρματος με επιπτώσεις στην Ευρώπη
Μια εξέχουσα έρευνα που διεξήχθη από τη βρετανική εφημερίδα The Guardian σε συνδυασμό με δημοσίευμα της βελγικής Le Soir αποκάλυψε ότι 52 παιδιά που γεννήθηκαν στο Βέλγιο, μεταξύ 2008 και 2017, χρησιμοποίησαν σπέρμα ενός Δανού δότη που φέρει μια σπάνια μετάλλαξη στο γονίδιο TP53. Αυτή η μετάλλαξη συνδέεται με το σύνδρομο Li-Fraumeni, μια κληρονομική νόσο που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου σε νεαρή ηλικία.
Συνολικά, υπολογίζεται ότι 67 παιδιά έχουν γεννηθεί από τον ίδιο δότη σε ευρωπαϊκές χώρες, με τουλάχιστον 37 οικογένειες να έχουν ήδη ενημερωθεί ότι τα παιδιά τους έχουν 50% πιθανότητα να φέρουν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη. Ανησυχητικά, 10 παιδιά έχουν ήδη διαγνωστεί με σοβαρές μορφές καρκίνου όπως λευχαιμία και λέμφωμα.
Διασυνοριακή διάσταση και απουσία αποτελεσματικού ελέγχου
Το σπέρμα του εν λόγω δότη χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Κύπρος, Βουλγαρία, Πολωνία και Ουγγαρία. Από τον Απρίλιο του 2020 και μετά από τη διάγνωση καρκίνου σε παιδί χρήστη του σπέρματος, ο δότης είχε προσωρινά αποκλειστεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος (ESB). Παρά τη θετική αρχική γενετική εξέταση που επανέφερε τον δότη, ο οριστικός αποκλεισμός έγινε τον Οκτώβριο του 2023, μετά από περαιτέρω έρευνα.
Η τράπεζα σπέρματος της Δανίας ανέφερε πως ο δότης είχε εξεταστεί σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής, τα οποία όμως δεν περιλάμβαναν ελέγχους για τη συγκεκριμένη μετάλλαξη TP53, φωτίζοντας τις ελλείψεις στα τότε πρωτόκολλα ασφαλείας.
Θεσμικά κενά και ανάγκη για βελτιώσεις στις τράπεζες σπέρματος
Η υπόθεση αναδεικνύει σημαντικά κενά στη νομοθεσία και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών συστημάτων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Στο Βέλγιο, ο νόμος περιορίζει τη χρήση σπέρματος από έναν δότη σε έξι γυναίκες, ωστόσο, αυτή η ρύθμιση έχει παραβιαστεί συστηματικά λόγω απουσίας ελέγχου. Παρόμοια όρια ισχύουν σε χώρες όπως η Γαλλία (10 γεννήσεις), το Ηνωμένο Βασίλειο (12 γεννήσεις) και η Γερμανία και Δανία (15 γεννήσεις).
Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος επέτρεπε έως και 75 γεννήσεις ανά δότη, γεγονός που αποδείχτηκε καταστροφικό στην περίπτωση αυτή.
Από τα τέλη του 2024, το Βέλγιο ενεργοποίησε τον ευρωπαϊκό μηχανισμό επαγρύπνησης για τον εντοπισμό όλων των παιδιών που θα μπορούσαν να επηρεαστούν, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διακρατικής συνεργασίας και της αναβάθμισης των προτύπων γενετικού ελέγχου και ασφάλειας στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.