Η Ντιάνα Χρκα κάθεται εκεί έξω από την σερβική Εθνοσυνέλευση, μέσα σε μια απλή σκηνή, χωρίς να αγγίξει φαγητό εδώ και δυο βδομάδες. Στα 48 της, αυτή η γυναίκα από τα Δυτικά Βαλκάνια ξέρει καλά τι θα πει επιβίωση – μεγάλωσε μέσα σε πολέμους, με έλλειψη νερού και ρεύματος, κρυμμένη σε καταφύγια μαζί με τη σερβική κοινότητά της. Τώρα η πείνα γύρισε, αλλά όχι από ανάγκη, παρά από απόφαση να πεθάνει αν χρειαστεί για δικαιοσύνη στους 16 νεκρούς από την κατάρρευση στέγαστρου σε σιδηροδρομικό σταθμό στο Νόβι Σαντ πέρσι, ανάμεσά τους και ο 27χρονος γιος της, ο Στέφαν.
Η ιστορία μιας μητέρας που ξύπνησε το κίνημα
Αυτό το γεγονός άναψε φωτιά στους δρόμους της Σερβίας, με χιλιάδες ανθρώπους να βγαίνουν έξω κατηγορώντας την κυβέρνηση του Αλεξάνταρ Βούτσιτς για διαφθορά και αμέλεια. Η Ντιάνα βρέθηκε εκεί ξαφνικά, ανάμεσα σε φοιτητές και εργάτες, και έγινε το πρόσωπο που όλοι βλέπουν σαν σύμβολο αντίστασης. Δεν ήταν ποτέ σε κόμμα, δούλευε σε σουβλατζίδικο για να τα βγάλει πέρα με τα παιδιά της.
«Είμαι έτοιμη να αντέξω ό,τι χρειαστεί. Να ζήσω ή να πεθάνω γι’ αυτό, αρκεί να υπάρξει δικαιοσύνη», λέει με φωνή που τρέμει, ξαπλωμένη σε μια αναδιπλούμενη καρέκλα. Μπροστά της μαζεύονται κεριά, φωτογραφίες και λουλούδια από όσους έρχονται κάθε μέρα να της δώσουν κουράγιο. Όταν είδε στην τηλεόραση νέους να διαμαρτύρονται για τα παιδιά που χάθηκαν και όχι για πολιτικά, δεν άντεξε και βγήκε μαζί τους – μια απόφαση που άλλαξε τα πάντα.
Πίεση και απειλές στη σκηνή της διαμαρτυρίας
Βλέπει τους νέους σαν δικά της παιδιά και αυτοί την αποκαλούν «μητέρα» του κινήματος, όχι μόνο για τον πόνο της αλλά για την απλή της επιμονή. Η Σερβία βράζει αυτές τις μέρες, με σχέσεις προς Ευρωπαϊκή Ένωση και Ρωσία να συγκρούονται, ενώ η δυσπιστία προς ΜΜΕ και αστυνομία χτυπάει κόκκινο, μιλάνε όλοι για οπισθοδρόμηση στη δημοκρατία. Καθυστερήσεις στη δικαστική έρευνα για τον σταθμό, σκάνδαλα με κινέζικες εταιρείες και τώρα ένα πολυτελές ξενοδοχείο Trump στο Βελιγράδι κάνουν τους πολλούς να νιώθουν ξεχασμένοι.
Τις νύχτες δεν κλείνει μάτι από τις φωνές και τα λέιζερ που ρίχνουν οι φιλοκυβερνητικοί απέναντι, λίγα μέτρα μακριά. «Έχουν προσπαθήσει να με εξοντώσουν ψυχολογικά, αλλά δεν θα κάνουν πίσω ούτε κι εγώ», λέει χωρίς να κοιτάει κανέναν. Δεν μιλάει για τον μικρότερο γιο της, σκέφτεται ότι μπορεί να μπλέξει με τις υπηρεσίες.
Πριν μερικές μέρες κατέρρευσε από αφυδάτωση, την πήγαν σε κλινική με την πίεση στα τάρταρα, όμως γύρισε πίσω στη σκηνή μετά από λίγες ώρες. Το πρόσωπό της πιο χλωμό, τα μάγουλα πιο κοκαλιάρικα, αλλά η φωνή της κρατάει ακόμα. «Τα παιδιά με χρειάζονται», είπε στους δημοσιογράφους που την ξαναείδαν.
Οι διαμαρτυρίες μεγαλώνουν, ζητούν τώρα και πρόωρες εκλογές πέρα από δικαιοσύνη για τα θύματα. Ο Βούτσιτς λέει ότι θα γίνει έρευνα από τα δικαστήρια και όχι από τον δρόμο, μάλιστα παραδέχτηκε ότι της μίλησε προσωπικά να φάει κάτι, αλλά τα πράγματα χειροτέρεψαν. Η αντιπολίτευση της λέει να σταματήσει πριν είναι αργά, ενώ άλλοι ξεκίνησαν κι αυτοί απεργίες πείνας αλλά τα παράτησαν γρήγορα.
Αυτό που άρχισε σαν προσωπικός θρήνος για τον Στέφαν έγινε κάτι μεγαλύτερο, μια υπόσχεση για καλύτερο μέλλον στους νέους. «Αν χρειαστεί να θυσιαστώ, αρκεί τα παιδιά αυτής της χώρας να ζήσουν σε ένα καθαρότερο μέλλον», λέει χωρίς να υπερβάλλει. Γύρω από τη σκηνή μαζεύονται τώρα κάθε βράδυ με κεριά και προσευχές, μαθητές αφήνουν σημειώματα, ιερείς προσεύονται.
Κανείς δεν ξέρει πόσο θα τραβήξει, αν η υγεία της πέσει κι άλλο μπορεί να αλλάξει τα πάντα στο κίνημα. Στο φόντο, η Σερβία παλεύει εδώ και μήνες με κοινωνικές εντάσεις από παντού.
«Με κοιτούν σαν να είμαι δική τους μάνα», λέει η Ντιάνα. «Και εγώ δεν θα τους αφήσω.»