Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 101 ετών ο Τομιίτσι Μουραγιάμα, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, ο οποίος έγραψε ιστορία το 1995 με μια ειλικρινή απολογία για τις φρικαλεότητες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η «Δήλωση Μουραγιάμα» παραμένει ένα ορόσημο για την ειλικρίνεια και το πολιτικό σθένος, ένα μάθημα για το πώς ένα έθνος μπορεί να αναμετρηθεί με το σκοτεινό του παρελθόν.
Η ιστορική απολογία: Μια πράξη πολιτικής γενναιότητας
Στις 15 Αυγούστου 1995, ακριβώς 50 χρόνια μετά την παράδοση της Ιαπωνίας, ο τότε πρωθυπουργός Τομιίτσι Μουραγιάμα προέβη σε μια κίνηση που συγκλόνισε την Ιαπωνία και τον κόσμο. Μέσω τηλεοπτικής μετάδοσης, εξέφρασε «βαθύτατο μεταμελημό» και «ειλικρινή συγγνώμη» για τον πόνο που προκάλεσε η Ιαπωνία στους γείτονές της κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η δήλωση αυτή, γνωστή ως «Δήλωση Μουραγιάμα», αναγνώριζε ρητά τα εγκλήματα πολέμου, από μαζικές εκτελέσεις και βιασμούς έως βασανιστήρια, σηματοδοτώντας μια ριζική στροφή στην επίσημη ρητορική της χώρας.
Analysis: Η δήλωση αυτή ήταν πρωτοφανής. Μέχρι τότε, οι Ιάπωνες ηγέτες απέφευγαν την ευθεία αναγνώριση της ευθύνης, χρησιμοποιώντας αόριστες διατυπώσεις. Ο Μουραγιάμα, με τη σταθερή του φωνή και την ήρεμη στάση του, έσπασε αυτή τη σιωπή, επισημαίνοντας την ανάγκη να μεταδοθεί στις νέες γενιές «η φρίκη του πολέμου, ώστε να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος».
Former Prime Minister of Japan Tomiichi Murayama passed away today at the age of 101. On the 50th anniversary of Japan’s 1945 surrender, Murayama issued a landmark apology and expressed feelings of “deep remorse” for Japan’s wartime atrocities. pic.twitter.com/3Xu1GhyMmi
— U.S. Naval Institute (@NavalInstitute) October 17, 2025
Η πολιτική μάχη και η θέσπιση της συγγνώμης
Η πρωθυπουργία του Μουραγιάμα, το καλοκαίρι του 1994, ήταν αποτέλεσμα ενός ασυνήθιστου κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ του δικού του Σοσιαλιστικού Κόμματος και των συντηρητικών Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Παρά την έλλειψη υπουργικής εμπειρίας και το σχετικά χαμηλό διεθνές του προφίλ, ο Μουραγιάμα εκμεταλλεύτηκε τη συγκυρία για να προωθήσει το όραμά του για την ειρηνική συνύπαρξη.
Η δήλωσή του δεν έγινε εύκολα αποδεκτή. Ενώ για τους λαούς της Κίνας και της Νότιας Κορέας η απολογία θεωρήθηκε ελλιπής, στο εσωτερικό της Ιαπωνίας, εθνικιστικοί κύκλοι την χαρακτήρισαν «υποχωρητική» και «προσβλητική». Ο Μουραγιάμα, ωστόσο, δεν υποχώρησε. Απείλησε με παραίτηση όταν η κυβέρνησή του προσπάθησε να μετριάσει τη διατύπωση της συγγνώμης, αναγκάζοντας τελικά το κοινοβούλιο να εγκρίνει ένα ψήφισμα συγγνώμης, έστω και σε πιο ήπια μορφή, δίνοντας έτσι επίσημο χαρακτήρα στην πράξη του.
Πέρα από τα λόγια: Το Asian Women’s Fund και οι «γυναίκες παρηγοριάς»
Ο Μουραγιάμα, πέρα από τη λεκτική απολογία, προχώρησε και σε έμπρακτες κινήσεις. Το ίδιο έτος, ίδρυσε το Asian Women’s Fund, ένα πρόγραμμα που προσέφερε οικονομική και ψυχολογική στήριξη στις επιζήσασες «γυναίκες παρηγοριάς». Αυτές οι περίπου 200.000 γυναίκες, κυρίως από την Κορέα, είχαν υποχρεωθεί σε σεξουαλική δουλεία για τις ανάγκες του ιαπωνικού στρατού κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παρόλο που το πρόγραμμα δέχτηκε κριτική επειδή τα κεφάλαια προέρχονταν εν μέρει από ιδιώτες, αποτέλεσε την πρώτη επίσημη αναγνώριση της ευθύνης του ιαπωνικού κράτους για αυτό το ζήτημα.
Analysis: Το Asian Women’s Fund, αν και έληξε το 2007, άνοιξε έναν σημαντικό διάλογο για τις θυσίες των γυναικών στον πόλεμο και την αναγκαιότητα της κρατικής ευθύνης. Η πρωτοβουλία του Μουραγιάμα ανέδειξε την έννοια της «συλλογικής ντροπής» και της ηθικής υποχρέωσης για επανόρθωση, θέτοντας ένα προηγούμενο για άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν παρόμοια ιστορικά τραύματα.
Η ζωή ενός πολιτικού με αρχές
Γεννημένος το 1924 στην Όιτα, ο Μουραγιάμα προερχόταν από μια φτωχή οικογένεια ψαρά. Ο θάνατος του πατέρα του σε νεαρή ηλικία τον ανάγκασε να διακόψει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Μεϊτζί και να υπηρετήσει ως δόκιμος αξιωματικός στον πόλεμο. Μετά την ήττα της Ιαπωνίας, αφιερώθηκε στη συνδικαλιστική δράση και εντάχθηκε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, με το οποίο εξελέγη βουλευτής το 1972.
Μέχρι τα βαθιά του γεράματα, ακόμη και μετά την αποχώρησή του από την πολιτική το 2000, ο Μουραγιάμα παρέμεινε ενεργός. Συνέχισε να προεδρεύει του Asian Women’s Fund και δεν σταμάτησε να ταξιδεύει και να δίνει συνεντεύξεις, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο του εθνικισμού και της λήθης. Ακόμη και κατά την πανδημία, ο λάτρης της καλλιγραφίας δώρισε έργα του στη Σαγκάη, στέλνοντας ένα μήνυμα φιλίας στον κινεζικό λαό: «Η εμπιστοσύνη χτίζεται όταν οι πράξεις μας συμφωνούν με τα λόγια μας».
Former Japanese PM Murayama Tomiichi, best remembered for his apology for Japan’s actions in WWII, has died aged 101. pic.twitter.com/2fgTPo49lR
— TaiwanPlus News (@taiwanplusnews) October 17, 2025
Η κληρονομιά του Τομιίτσι Μουραγιάμα αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα ηθικής ηγεσίας: ενός πολιτικού που επέλεξε την αλήθεια έναντι της άρνησης, αποδεικνύοντας ότι η ειλικρινής συγγνώμη μπορεί να αποτελέσει πράξη εθνικού μεγαλείου και να θεμελιώσει νέους δρόμους για το μέλλον.