Τρία χρόνια μετά την εισβολή στην Ουκρανία και εν μέσω διεθνούς απομόνωσης, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επανεμφανίζεται στην παγκόσμια σκηνή με ανανεωμένο κύρος, εκμεταλλευόμενος τις γεωπολιτικές αναταράξεις και τις αλλαγές στον συσχετισμό δυνάμεων.
Η Αναγέννηση του Πούτιν: Από την Περιθωριοποίηση στην Επικράτηση
Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) στην Τιαντζίν της Κίνας, υπήρξε, για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ένα σημείο καμπής. Μόλις πριν από τρία χρόνια, σε μια αντίστοιχη σύνοδο, ο Πούτιν φάνταζε αποδυναμωμένος και απομονωμένος, με συμμάχους όπως ο Σι Τζινπίνγκ να εκφράζουν «ανησυχίες» για τις ρωσικές ενέργειες στην Ουκρανία, και τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι να του υπενθυμίζει ότι «η εποχή μας δεν είναι εποχή πολέμου». Σήμερα, η εικόνα έχει αναστραφεί θεαματικά.
Στην Τιαντζίν, ο Πούτιν δεν ήταν πλέον ο περιθωριοποιημένος ηγέτης. Αντίθετα, οι φωτογραφίες και τα διπλωματικά στιγμιότυπα τον έδειχναν αγκαλιασμένο με τον Μόντι, να ανταλλάσσει γέλια με τον Σι και να έχει αλλεπάλληλες νυχτερινές συναντήσεις με ηγέτες από το Ιράν, την Τουρκία, το Νεπάλ και το Βιετνάμ. Η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στη σύγκρουση στην Ουκρανία στο τελικό ανακοινωθέν της συνόδου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από το Κίεβο, το οποίο έκανε λόγο για «εκκωφαντική απουσία». Αυτό σηματοδοτεί, όπως εκτιμούν κορυφαίοι αναλυτές διεθνών σχέσεων, ότι για ένα σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας κοινότητας, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πάψει να αποτελεί το κεντρικό γεωπολιτικό ζήτημα.
Ο Παράγοντας Τραμπ και η Αναδιαμόρφωση των Συμμαχιών
Ένας καθοριστικός παράγοντας σε αυτή τη νέα γεωπολιτική σκακιέρα είναι η επίδραση του Ντόναλντ Τραμπ. Η απόφασή του να καλέσει τον Πούτιν σε αμερικανικό έδαφος για πρώτη φορά μετά από μία δεκαετία, σε συνδυασμό με τις συγκρούσεις του με τις ηγεσίες της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής, έχει δημιουργήσει ένα διπλωματικό κενό που ωθεί παραδοσιακούς εταίρους των ΗΠΑ πιο κοντά στη Μόσχα.
Οι σχέσεις με το Νέο Δελχί, για παράδειγμα, έχουν επιδεινωθεί σημαντικά. Η άρνηση της Ινδίας να παραχωρήσει στον Τραμπ ρόλο στην εκτόνωση της κρίσης με το Πακιστάν, οδήγησε σε επιβολή αμερικανικών δασμών και κριτική προς την Ινδία για τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Ωστόσο, η θερμή υποδοχή του Μόντι στον Πούτιν στην Τιαντζίν κατέδειξε ότι η Ινδία δεν αισθάνεται πλέον εγκλωβισμένη στη σχέση της με την Ουάσιγκτον και επιδιώκει μια πιο αυτόνομη εξωτερική πολιτική.
Η Ρωσική Διπλωματία εν μέσω Κυρώσεων
Παρά την έντονη οικονομική και στρατιωτική πίεση από τη Δύση, η Μόσχα έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ικανότητα στην ύφανση ενός πλέγματος συνεργασιών με χώρες εκτός του δυτικού κύκλου. Χώρες όπως η Κίνα, η Τουρκία και η Ινδία υπήρξαν ζωτικές «αρτηρίες» για τη ρωσική οικονομία, συμβάλλοντας στην άμβλυνση των επιπτώσεων των κυρώσεων. Όπως υπογραμμίζουν αναλυτές από το Carnegie Endowment for International Peace, η διπλωματική δεξιοτεχνία της Ρωσίας όχι μόνο μείωσε το βάρος των εξωτερικών πιέσεων, αλλά και παρείχε ένα είδος νομιμοποίησης του εσωτερικού πολιτικού της μοντέλου.
Ωστόσο, αυτή η «αποδοχή» δεν είναι καθολική. Οι σχέσεις με την Ευρώπη παραμένουν παγωμένες, ενώ καμία από τις μεγάλες ασιατικές ή μεσανατολικές δυνάμεις δεν αναγνωρίζει επισήμως τις εδαφικές διεκδικήσεις της Μόσχας στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά, η αστάθεια που προκαλούν οι εμπορικές πολιτικές των ΗΠΑ κάτω από τη διακυβέρνηση Τραμπ, προσφέρει στον Πούτιν και τον Σι την ευκαιρία να παρουσιαστούν ως πιο αξιόπιστοι και σταθεροί συνομιλητές στο παγκόσμιο στερέωμα.
Ο Άξονας Πεκίνου-Μόσχας και η Ρωσική Επιρροή
Η σύνοδος στην Τιαντζίν συνέπεσε χρονικά με την κινεζική επέτειο των 80 ετών από την ήττα της Ιαπωνίας, μια τελετή που περιελάμβανε και στρατιωτική παρέλαση, ενισχύοντας τον αναδυόμενο άξονα Πεκίνου-Μόσχας. Ο Πούτιν, ο οποίος παρέμεινε στην Κίνα για τις εκδηλώσεις, χαρακτήρισε τις σχέσεις με το Πεκίνο ως «άνευ προηγουμένου».
Την ίδια ώρα, παρατηρείται μια συρρίκνωση της παραδοσιακής ρωσικής επιρροής σε περιοχές στρατηγικής σημασίας, όπως ο Νότιος Καύκασος. Το γεγονός ότι ο Αζέρος πρόεδρος Αλίεφ και ο Αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν προτίμησαν να υπογράψουν μια ειρηνευτική δέσμευση στην Ουάσιγκτον, με τον Τραμπ να εμφανίζεται ως μεσολαβητής, αναδεικνύει μια μετατόπιση του γεωπολιτικού κέντρου βάρους. Αυτός ο ρόλος, κάποτε, ανήκε αποκλειστικά στη Μόσχα.
Το Τέλος του Δυτικού Μοντέλου Κυριαρχίας;
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, περιέγραψε τη σύνοδο του SCO ως αδιάψευστη απόδειξη ότι το δυτικό μοντέλο κυριαρχίας – που βασίζεται σε δασμούς και στην παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου – βρίσκεται σε υποχώρηση. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «οι ανταγωνιστές όχι μόνο ενισχύθηκαν, αλλά σε πολλά σημεία έχουν ήδη ξεπεράσει τη λεγόμενη συλλογική Δύση».
Η εικόνα ενός χαμογελαστού Πούτιν, περιβαλλόμενου από τους ηγέτες των μεγαλύτερων ασιατικών δυνάμεων, σηματοδοτεί ότι, μετά από χρόνια διεθνούς απομόνωσης, η Μόσχα έχει ξαναβρεί τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή. Αν και η Δύση εξακολουθεί να την αντιμετωπίζει ως «παρία», ένα εναλλακτικό δίκτυο συμμαχιών δείχνει να αποκτά υπόσταση, αλλάζοντας δραματικά τα δεδομένα της παγκόσμιας ισορροπίας και προμηνύοντας μια νέα εποχή πολυπολικότητας.