Σε μια κομβική στιγμή για το μέλλον της Ουκρανίας, τριάντα χώρες υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, και πλέον με την ενεργό συμμετοχή των ΗΠΑ, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλαίσιο εγγυήσεων ασφαλείας, μια κίνηση που θα καθορίσει την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης μετά τον πόλεμο.

Διεργασίες εντατικοποιούνται: Από τις διαβουλεύσεις στην υλοποίηση

Οι διπλωματικές διεργασίες γύρω από τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία έχουν εντατικοποιηθεί τους τελευταίους μήνες, φτάνοντας πλέον σε ένα κρίσιμο σημείο. Όπως αποκαλύφθηκε από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, σε συνέντευξή του στο Fox News, περίπου τριάντα χώρες εργάζονται εντατικά για τον καθορισμό ενός πλέγματος εγγυήσεων που θα προσφέρει στο Κίεβο την απαραίτητη προστασία, είτε σε περίπτωση εκεχειρίας είτε, ιδανικά, στο πλαίσιο μιας συνολικής ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία. Ο Ρούτε χαρακτήρισε τις διαβουλεύσεις «πολύ επιτυχημένες», υπογραμμίζοντας την εξέλιξη από θεωρητικές συζητήσεις σε πρακτικές λύσεις.

Η πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε υπό την ηγεσία του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμε και του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα χωρών, συμπεριλαμβανομένων εταίρων εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Ιαπωνία και η Αυστραλία. Η συζήτηση στρέφεται γύρω από εγγυήσεις που προσομοιάζουν το Άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, δηλαδή τη συλλογική άμυνα σε περίπτωση νέας επίθεσης, χωρίς ωστόσο να προτείνεται η άμεση και πλήρης ένταξη της Ουκρανίας στην Συμμαχία. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί έναν λεπτό διπλωματικό ελιγμό, καθώς επιδιώκεται η ενίσχυση της ουκρανικής ασφάλειας χωρίς την άμεση πρόκληση της Ρωσίας μέσω της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ.

Η αμερικανική στροφή και η ενίσχυση του Κιέβου

Κομβική είναι η πρόσφατη εξέλιξη της ενεργού εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών στη διαμόρφωση αυτού του πλαισίου. Μετά τις συναντήσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ εξέφρασαν σαφές ενδιαφέρον να συμμετάσχουν ενεργά. Αυτή η αλλαγή στάσης είναι βαρύνουσας σημασίας, καθώς η Ουάσιγκτον παραδοσιακά διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια ασφάλεια. Ο Ρούτε επεσήμανε ότι τις επόμενες ημέρες θα αποσαφηνιστεί το ακριβές εύρος αυτής της αμερικανικής συμμετοχής, η οποία αναμένεται να προσδώσει μεγαλύτερο βάρος και αξιοπιστία στο όλο εγχείρημα.

Παράλληλα, στους Financial Times αναφέρεται ότι το Κίεβο προσανατολίζεται σε μια συμφωνία-μαμούθ ύψους 100 δισ. δολαρίων για την αγορά αμερικανικών οπλικών συστημάτων. Αυτή η τεράστια επένδυση στην άμυνα υπογραμμίζει την πρόθεση της Ουκρανίας να ενισχύσει σημαντικά τις αμυντικές της ικανότητες και να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη στρατιωτική υποστήριξη, η οποία θα αποτελέσει βασικό πυλώνα των προσδοκώμενων εγγυήσεων ασφαλείας.

Τα σενάρια της αμερικανικής συνδρομής: Από τη θεωρία στην πράξη

Ο βετεράνος αναλυτής του BBC, Φρανκ Γκάρντνερ, έχει σκιαγραφήσει τέσσερα πιθανά σενάρια για το πώς θα μπορούσε να εκδηλωθεί η αμερικανική συνδρομή στο πλαίσιο των εγγυήσεων ασφαλείας:

• Αποστολή χερσαίων δυνάμεων: Αυτό θεωρείται το λιγότερο πιθανό σενάριο. Δεδομένης της πάγιας θέσης του προέδρου Τραμπ ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια «ευρωπαϊκή υπόθεση» και του πολιτικού κόστους μιας άμεσης αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας, ακόμη και σε ρόλο ειρηνευτικής επιτήρησης, η υλοποίηση αυτής της επιλογής είναι εξαιρετικά δύσκολη.
• Αεροπορικές και ναυτικές περιπολίες: Ένα πιο ρεαλιστικό ενδεχόμενο. Οι ΗΠΑ ήδη διενεργούν πτήσεις επιτήρησης και αναγνώρισης πάνω από την περιοχή. Ωστόσο, η κλιμάκωση από απλές αναγνωριστικές αποστολές σε άμεση εμπλοκή, ενδεχομένως με μια πυρηνική δύναμη όπως η Ρωσία, εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους.
• Παροχή πληροφοριών: Η αμερικανική συνεισφορά σε δορυφορικές και εναέριες πληροφορίες έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την ουκρανική άμυνα. Σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας, είναι πολύ πιθανό οι ΗΠΑ να συνεχίσουν και να ενισχύσουν αυτή τη μορφή υποστήριξης, καθώς παρέχει κρίσιμη επίγνωση της κατάστασης στο πεδίο χωρίς άμεση στρατιωτική εμπλοκή.
• Υλικοτεχνική υποστήριξη: Οποιαδήποτε «δύναμη καθησυχασμού» υπό βρετανο-γαλλική ηγεσία θα απαιτήσει τεράστια υλικοτεχνική υποστήριξη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν απαράμιλλη εμπειρία και δυνατότητες σε αυτόν τον τομέα (π.χ. μεταφορές, ανεφοδιασμός, συντήρηση), κάτι που τις καθιστά αναντικατάστατο εταίρο στην υλοποίηση οποιουδήποτε σχεδίου εγγυήσεων.

Ευάλωτες ισορροπίες και διπλωματικές προκλήσεις

Η διαμόρφωση των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης διπλωματικής προσπάθειας να διασφαλιστεί ότι η χώρα δεν θα βρεθεί εκτεθειμένη σε μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις. Ωστόσο, οι ισορροπίες παραμένουν εξαιρετικά εύθραυστες. Οι ΗΠΑ επιθυμούν να αποφύγουν μια άμεση στρατιωτική εμπλοκή που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Ταυτόχρονα, τα ευρωπαϊκά κράτη πιέζουν για απτά και δεσμευτικά μέτρα στήριξης του Κιέβου, ώστε οι όποιες μελλοντικές διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα να γίνουν από θέση ισχύος, αποφεύγοντας την επανάληψη του σεναρίου της Κριμαίας ή του Ντονμπάς μετά το 2014.

Η επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας θα κριθεί από την ικανότητα των εμπλεκόμενων χωρών να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ της παροχής ουσιαστικών εγγυήσεων στην Ουκρανία και της αποφυγής μιας άμεσης αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Το τελικό πλαίσιο θα διαμορφώσει όχι μόνο το μέλλον της Ουκρανίας αλλά και την ευρύτερη γεωπολιτική σκακιέρα στην Ανατολική Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες.