Η Ανατολική Μεσόγειος και ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτήν έχουν βρεθεί για πολλοστή φορά στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας, με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, να εκτοξεύει νέες, αιχμηρές προειδοποιήσεις. Οι δηλώσεις του, που μεταδόθηκαν από το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT, υποδηλώνουν μια πάγια τουρκική ανησυχία για την «περικύκλωση» της χώρας και αναδεικνύουν την πολύπλευρη προσέγγιση της Άγκυρας στις γεωπολιτικές προκλήσεις.

Η “Περικύκλωση” της Τουρκίας: Μια Στρατηγική Ανησυχία

Ο Χακάν Φιντάν, γνωστός για το παρασκήνιο του στις υπηρεσίες πληροφοριών, περιέγραψε ένα σκηνικό όπου η Τουρκία αντιλαμβάνεται να αναπτύσσονται συμμαχίες εις βάρος της τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε ενεργειακό επίπεδο. Ειδικότερα, ανέφερε:

• Σχηματισμός συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο που θεωρούνται «εχθρικές».
• Ανάπτυξη δικτύων συνεργασιών που αποσκοπούν στην «περικύκλωση» της Τουρκίας.

Αυτές οι δηλώσεις δεν είναι νέες. Αντανακλούν μια διαχρονική ανησυχία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία συχνά διατυπώνει τη θέση ότι η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με περιφερειακούς και διεθνείς παράγοντες που επιδιώκουν να περιορίσουν την επιρροή της. Η ενίσχυση διμερών και πολυμερών συνεργασιών μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου, και άλλων χωρών, ιδιαίτερα σε θέματα ενέργειας (π.χ., EastMed Gas Forum) και άμυνας, ερμηνεύεται από την Άγκυρα ως μέρος αυτής της προσπάθειας.

Διπλωματία ως Προληπτική Άμυνα: Η Φιλοσοφία Φιντάν

Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας τόνισε τη σημασία της προληπτικής διπλωματίας ως βασικού εργαλείου για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. «Αν δεν μπορείς να διαμορφώσεις πολιτικά εργαλεία για να αντιμετωπίσεις μια απειλή, τότε το ζήτημα μεταφέρεται σε άλλους μηχανισμούς – τον στρατό, τα όργανα ασφαλείας», ανέφερε χαρακτηριστικά. Αυτή η δήλωση, αν και διατυπώνεται διπλωματικά, εκλαμβάνεται ως έμμεση απειλή χρήσης στρατιωτικών μέσων σε περίπτωση που η διπλωματία αποτύχει να διαχειριστεί τις τουρκικές ανησυχίες. Analysis: Η εν λόγω προσέγγιση συνάδει με την ευρύτερη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), η οποία προβάλλει τα τουρκικά κυριαρχικά δικαιώματα σε μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή στην Ανατολική Μεσόγειο, αμφισβητώντας συχνά τα θαλάσσια σύνορα άλλων κρατών.

Ο Ρόλος των Ηγετικών Επαφών και το Παλαιστινιακό

Ο Φιντάν έκανε ειδική αναφορά στη σημασία των προσωπικών επαφών μεταξύ ηγετών, φέρνοντας ως παράδειγμα την πρόσφατη επικοινωνία του Προέδρου Ερντογάν με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Σύμφωνα με τον Τούρκο ΥΠΕΞ:

• Ο Τραμπ ζήτησε να μιλήσει με τον Ερντογάν, επικαλούμενος τη φιλία τους.
• Εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Τουρκία μπορεί να συμβάλει στις προσπάθειες για ειρήνη στο Παλαιστινιακό.
• Λίγες ώρες μετά τη συνομιλία, η Χαμάς ανακοίνωσε τη θετική της απάντηση στο σχέδιο του Αμερικανού ηγέτη.

Αυτή η σύνδεση μεταξύ της συνομιλίας Ερντογάν-Τραμπ και της αντίδρασης της Χαμάς υπογραμμίζει την προσπάθεια της Άγκυρας να αναδείξει τον ρόλο της ως κρίσιμου διαμεσολαβητή σε περιφερειακές κρίσεις. In the author’s assessment: Η αναφορά στον Τραμπ, λίγους μήνες πριν από τις αμερικανικές εκλογές, ενδεχομένως να σηματοδοτεί και μια προετοιμασία για πιθανές αλλαγές στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και την επιθυμία της Τουρκίας να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με όλες τις πλευρές.

Πολλαπλά Μέτωπα Διπλωματίας: Από Ενέργεια σε Ασφάλεια

Η τουρκική διπλωματία, όπως την περιέγραψε ο Φιντάν, πρέπει να δρα σε πολλαπλά μέτωπα. Αυτό περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή σε θέματα:

• Παλαιστινιακό.
• Περιφερειακή ασφάλεια.
• Διασφάλιση νέων αγορών και ενεργειακών πόρων.

Η έμφαση στην ενέργεια ως βασικό πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η Τουρκία, ως χώρα με αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, επιδιώκει να διαφοροποιήσει τις πηγές της και να ενισχύσει τον ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου, γεγονός που την οδηγεί σε έντονο ανταγωνισμό με άλλες χώρες της περιοχής.

Συμπεράσματα: Ένας Αποφασιστικός αλλά Ευέλικτος Ρόλος

Οι δηλώσεις του Χακάν Φιντάν σκιαγραφούν μια τουρκική εξωτερική πολιτική που είναι ταυτόχρονα αποφασιστική στην υπεράσπιση των συμφερόντων της, αλλά και ευέλικτη στην επιλογή των μέσων. Η Άγκυρα παρακολουθεί στενά τις περιφερειακές εξελίξεις, ερμηνεύοντάς τες μέσα από το πρίσμα της “περικύκλωσης”, και δηλώνει έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία—από την προληπτική διπλωματία μέχρι, ενδεχομένως, και την ισχύ—για να διασφαλίσει τον ρόλο της ως περιφερειακής δύναμης. Η δυναμική αυτή συνεχίζει να τροφοδοτεί την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο και να απαιτεί συνεχή παρακολούθηση από όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες.