Στην παράδοση του ελληνικού χωριού, λίγο πριν την άφιξη των φθινοπωρινών βροχών, οι οικογένειες και οι γείτονες μαζεύονται γύρω από το τζάκι για να συμμετάσχουν σε μια όμορφη, συλλογική διαδικασία. Μετά το βραδινό φαγητό, αρχίζουν την απομάκρυνση του βαμβακιού από τα καρύδια, μια διαδικασία που απαιτεί προσοχή και αφοσίωση. Ενώ έχουν ήδη συλλέξει τα περισσότερα από τον κάμπο, η ποιότητα των καρπών και η σωστή αποθήκευσή τους είναι πρωταρχικής σημασίας. Τα βρεγμένα καρύδια μπορεί να αποβούν καταστροφικά για την ποιότητα του αγαθού. Σε μια ζεστή ατμόσφαιρα, όλοι συναντιούνται γύρω στη φωτιά, οι μεγάλοι και τα παιδιά, αφηγούμενοι ιστορίες που θα συντροφεύουν τα παιδιά στη μελλοντική τους ζωή.
Στο ίδιο δωμάτιο, διάφορα έργα τέχνης της καθημερινότητας συνυπάρχουν – πήλινη γάστρα, χειρόμυλος, και εργαλεία που χρησιμεύουν στην παραγωγή παραδοσιακών τροφών. Λίγα βήματα πιο μακριά, τα αγροτικά εργαλεία ένα κιτρινωπό αλέτρι, η σβάρνα για τη θρυμματισμένη γη, και παραδοσιακά δρεπάνια συνθέτουν μια εικόνα του αγροτικού βίου που αναβιώνει στο “Σπίτι των εργαλείων της Παράδοσης” στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή. Δημιουργημένο το 1929, το διώροφο αυτό σπίτι φιλοξενεί πολύτιμη συλλογή από αγροτικά εργαλεία που συγκέντρωνε ο Παύλος Κοντέλλης από το 1950.
Η προέλευση της συλλογής
Η ιστορία της συλλογής του Κοντέλλη έχει ενδιαφέρον. Σύμφωνα με την κ. Ειρήνη Αργυριάδου, υπεύθυνη προγραμμάτων της Σχολής, «υπάρχει ένα κρασί που ονομάζεται μπλε τρακτέρ, αφιερωμένο στο τρακτέρ του Κοντέλλη». Αφηγείται ότι ο Κοντέλλης, μετά τις σπουδές του, συνειδητοποίησε την ανάγκη διάσωσης της αγροτικής κληρονομιάς. Σύντομα έγινε επαγγελματίας που πωλούσε μηχανήματα και η συνεργασία του με τον φωτογράφο Τάκη Τλούπα τον ενέπνευσε να συλλέξει παραδοσιακά εργαλεία, κατανοώντας ότι αυτά θα μπορούσαν σύντομα να χαθούν.
Η σύζυγός του, Αριάν Κοντέλλη, μετά τον θάνατό του, αποφάσισε να δωρίσει τη συλλογή, ώστε να μείνει αναλλοίωτη η πολιτιστική κληρονομιά. Η συλλογή περιλαμβάνει πάνω από 250 αντικείμενα, που εκπροσωπούν τα παραδοσιακά επαγγέλματα και τις αγροτικές συνήθειες της Ελλάδας.
Εκπαιδευτική διάσταση
Το Σπίτι των εργαλείων είναι επισκέψιμο, κυρίως από σχολικές ομάδες, με πάνω από 5.100 επισκέπτες μέχρι σήμερα. Τα εργαλεία καλλιεργητικής διαδικασίας και η ποικιλία τους προσφέρουν στους νεότερους την ευκαιρία να γνωρίσουν την αγροτική παράδοση και την πολιτισμική τους κληρονομιά.
Ανάμεσα σε πιστοί 100% εκπροσώπους της αγροτικής ζωής, το κυρίαρχο εργαλείο είναι το αλέτρι, το οποίο συμβολίζει την αρχαία γεωργική παράδοση. Χρησιμοποιούμενο για την καλλιέργεια και την προετοιμασία του εδάφους για τον σπόρο, συνδυάζεται με ειδικά εργαλεία όπως οι αδοκάνες για τη σπάραξη του σπόρου. Ανάλογα εργαλεία, όπως δρεπάνια και χλιάμπουρες, συνθέτουν ένα πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό που αναπαριστά την ζωή πριν την εκβιομηχάνιση.
Σπάνια κομμάτια τέχνης
Στην έκθεση, σπάνια κομμάτια όπως η παλαμαριά και η αιωνόβια πήλινη γάστρα αποτελούν αναδεικνύουν την παραδοσιακή τέχνη. Η παλαμαριά, μια ξύλινη κατασκευή που χρησιμοποιούταν για τη συγκέντρωση στάχυων, φέρει στοιχεία από τη ζωή των γυναικών του χωριού. Είδε κανείς πολύτιμα κομμάτια που συνδέουν την πολιτιστική κληρονομιά με τη γεωργική παραγωγή στην Ελλάδα.
Η προσπάθεια διατήρησης και διάδοσης αυτής της παράδοσης είναι μια υπενθύμιση για όλους μας, ώστε να θυμόμαστε από πού προερχόμαστε και να τιμούμε την κληρονομιά μας.