Η πρόσφατη σύλληψη του γνωστού καλλιτέχνη Βασίλη Παϊτέρη για χρέη προς το δημόσιο, ύψους 850.000 ευρώ, φέρνει για άλλη μια φορά στο προσκήνιο τα περίπλοκα ζητήματα της αυθαίρετης δόμησης και της οικονομικής δυσπραγίας στην Ελλάδα. Το γεγονός αναδεικνύει τις χρόνιες παθογένειες ενός συστήματος όπου η ανάγκη συχνά αντιπαρατίθεται με τη νομιμότητα, αφήνοντας πολίτες αντιμέτωπους με σοβαρές συνέπειες.

Η Περίπτωση Παϊτέρη: Χρέη και Αυθαίρετη Δόμηση

Ο Βασίλης Παϊτέρης, μιλώντας στην εκπομπή “Power Talk” της Τατιάνας Στεφανίδου την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου, αποκάλυψε τις λεπτομέρειες πίσω από τη σύλληψή του. Το βασικό αίτιο ήταν τα συσσωρευμένα χρέη του προς το ελληνικό δημόσιο, τα οποία ανήλθαν στο σημαντικό ποσό των 850.000 ευρώ. Πέραν όμως των οικονομικών εκκρεμοτήτων, ο καλλιτέχνης έθιξε και το θέμα της αυθαίρετης κατασκευής της κατοικίας του, ένα ζήτημα που αποκαλύπτει μια ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα.

Ο Παϊτέρης περιέγραψε μια δύσκολη προσωπική κατάσταση, όπου η ανάγκη για στέγαση μιας πολυπληθούς οικογένειας (10 άτομα) οδήγησε σε διαδοχικές επεκτάσεις ενός αρχικά μικρού ακινήτου, το οποίο βρισκόταν εκτός σχεδίου πόλεως. Η αφήγησή του υπογραμμίζει:

• Την αρχική κατάσταση του ακινήτου: ένα δωμάτιο, κουζίνα, λουτρό.
• Την επέκταση λόγω οικογενειακών αναγκών και του μεγάλου αριθμού μελών.
• Την έλλειψη δυνατότητας έκδοσης οικοδομικής άδειας, καθώς το ακίνητο ήταν εκτός σχεδίου.
• Ένα προηγούμενο περιστατικό κατεδάφισης κατόπιν εντολής της πολεοδομίας, με επακόλουθη ανοικοδόμηση λόγω αδυναμίας εξεύρεσης άλλης λύσης και έλλειψης οικονομικών πόρων για εναλλακτική στέγαση.

Ανάλυση: Το Φαινόμενο της Αυθαίρετης Δόμησης στην Ελλάδα

Η δήλωση του κ. Παϊτέρη ότι “όλη η Ελλάδα παράνομη είναι” σε σχέση με την αυθαίρετη δόμηση, αν και υπερβολική, αντανακλά μια διαχρονική πραγματικότητα. Η αυθαίρετη δόμηση αποτελεί ένα πολυσύνθετο κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο στην Ελλάδα, με βαθιές ρίζες σε παράγοντες όπως:

• Η έλλειψη ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού για δεκαετίες.
• Οι αργές και γραφειοκρατικές διαδικασίες αδειοδότησης.
• Η οικονομική αδυναμία πολιτών να αποκτήσουν νόμιμη κατοικία.
• Η ανοχή (και ενίοτε η εκ των υστέρων νομιμοποίηση) από την Πολιτεία.

Συμφραζόμενα: Ιστορικά, η Ελλάδα έχει περάσει από πολλές φάσεις νομιμοποίησης αυθαιρέτων, με νόμους όπως ο Ν. 4014/2011, ο Ν. 4178/2013 και ο Ν. 4495/2017. Αυτοί οι νόμοι προσπάθησαν να τακτοποιήσουν το πρόβλημα, εισπράττοντας παράλληλα έσοδα για το δημόσιο. Ωστόσο, η ύπαρξη συνεχών νομιμοποιήσεων, ενισχύει την αντίληψη ότι τελικά οι αυθαίρετες κατασκευές μπορούν να τακτοποιηθούν, ενθαρρύνοντας ενδεχομένως νέες παραβάσεις – μια κυκλική λογική που δημιουργεί προβληματικά προηγούμενα.

Η Σχέση Χρεών και Αυθαιρέτων: Ένα Παράδοξο;

Ενώ η σύλληψη του κ. Παϊτέρη σχετίζεται άμεσα με τα χρέη προς το δημόσιο, η σύνδεση με την αυθαίρετη κατοικία του αναδεικνύει την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ νομιμότητας, οικονομικής επιβίωσης και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Στην περίπτωση αυτή, η αυθαίρετη κατοικία δεν ήταν αποτέλεσμα επιλογής για πολυτελή διαβίωση, αλλά, όπως αναφέρει ο ίδιος, “ανάγκης”. Η φράση του “τα λεφτά δεν μ’ αρέσουν, γιατί πιστεύω ότι θα τελειώσω και είμαι με ημερομηνία λήξης” προσδίδει μια φιλοσοφική διάσταση στην προσωπική του αντιμετώπιση του πλούτου, αν και δεν αναιρεί τις νομικές του υποχρεώσεις.

Ανάλυση: Η αδυναμία πληρωμής τόσο μεγάλου χρέους προς το δημόσιο, πιθανότατα συμπίπτει με την αδυναμία να αποκατασταθεί η νομιμότητα της κατοικίας, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Η συχνή έκδοση νόμων περί τακτοποίησης αυθαιρέτων, στην ουσία προσφέρει μια “δεύτερη ευκαιρία” σε όσους παραβίασαν το νόμο, επιβαρύνοντας όμως με πρόστιμα, τα οποία ενδεχομένως να είναι δυσβάσταχτα για τους οικονομικά αδύναμους, δημιουργώντας έτσι νέες κατηγορίες “οφειλετών” προς το δημόσιο.

Συμπεράσματα και Προεκτάσεις

Η υπόθεση του Βασίλη Παϊτέρη δεν είναι απλώς μια είδηση για τη σύλληψη ενός καλλιτέχνη. Λειτουργεί ως μικρογραφία ενός ευρύτερου προβλήματος στην ελληνική κοινωνία, όπου:

• Η πρόσβαση σε νόμιμη και αξιοπρεπή στέγαση αποτελεί πρόκληση για πολλούς.
• Η γραφειοκρατία και η πολυπλοκότητα της νομοθεσίας οδηγούν σε παρανομίες.
• Οι οικονομικές κρίσεις επιδεινώνουν την κατάσταση, ωθώντας σε λύσεις εκτός νόμου.
• Η Πολιτεία καλείται να βρει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ της επιβολής της νομιμότητας και της κατανόησης των κοινωνικών αναγκών.

Η ανάγκη για έναν σύγχρονο, αποτελεσματικό και κοινωνικά ευαίσθητο πολεοδομικό σχεδιασμό, σε συνδυασμό με την απλούστευση των διαδικασιών και τη στήριξη των ευάλωτων πολιτών, παραμένει επιτακτική.