Η μετάβαση της Ευρώπης στην ηλεκτροκίνηση των βαρέων οχημάτων, αν και αναγκαία για το κλίμα, κινδυνεύει να μετατραπεί σε οικονομικό εφιάλτη για χιλιάδες επιχειρήσεις, εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμείνει σε «τιμωρητικές» υποχρεώσεις χωρίς την ταυτόχρονη διασφάλιση βιώσιμων συνθηκών. Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα κοινής έκκλησης τεσσάρων κορυφαίων ευρωπαϊκών ενώσεων προς την Κομισιόν.
Οι Ενώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
Τέσσερις ισχυρές ευρωπαϊκές ενώσεις από κρίσιμους τομείς των μεταφορών – οι IRU (οδικές μεταφορές), CLECAT (διαμετακόμιση), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Φορτωτών και η Παγκόσμια Συμμαχία Ψυκτικής Αλυσίδας – απέστειλαν κοινή επιστολή στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen. Στην επιστολή αυτή, επαναβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους στην απανθρακοποίηση των μεταφορών, αλλά ταυτόχρονα εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για την επιβολή υποχρεωτικών στόχων ζήτησης για φορτηγά μηδενικών εκπομπών.
Αυτοί οι στόχοι αφορούν την υποχρέωση των κατασκευαστών να πωλούν ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό οχημάτων μηδενικών ρύπων, κάτι που, αν εφαρμοστεί χωρίς σωστή προετοιμασία, θα μπορούσε:
* Να επιβραδύνει την αγορά αντί να την επιταχύνει.
* Να ασκήσει ασφυκτική πίεση σε μεταφορείς και φορτωτές.
* Να οδηγήσει σε χρεοκοπία χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Πραγματική πρόοδος vs. Θεσμικές Αγκυλώσεις
Ενώ οι ταξινομήσεις φορτηγών μηδενικών εκπομπών στην ΕΕ παρουσίασαν αύξηση στις αρχές του 2025, παρά τη συνολική μείωση των πωλήσεων βαρέων οχημάτων, αυτό αναδεικνύει ότι ο τομέας είναι πρόθυμος για μετάβαση, εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες. Ωστόσο, η Raluca Marian, Διευθύντρια της IRU για την ΕΕ, επισημαίνει ότι η πραγματική πρόοδος θα επέλθει «μέσα από τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών και όχι μέσω τιμωρητικών υποχρεώσεων».
Τα βασικά «αγκάθια» που εμποδίζουν μια ομαλή μετάβαση είναι:
* Η έλλειψη επαρκών δικτύων φόρτισης.
* Η περιορισμένη χωρητικότητα του ηλεκτρικού δικτύου σε όρους υποδομών.
* Η υψηλή τιμή κτήσης των ηλεκτρικών οχημάτων έναντι των συμβατικών.
Η Δυσανάλογη Επιβάρυνση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων
Ανάλυση: Οι προτεινόμενοι στόχοι, στην παρούσα τους μορφή, δεν λαμβάνουν υπόψη τη δομή του ευρωπαϊκού τομέα οδικών μεταφορών. Πάνω από το 95% των 600.000 μεταφορέων της Ευρώπης είναι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν περιορισμένη κεφαλαιακή δύναμη και μικρότερη ανθεκτικότητα σε ξαφνικά και σημαντικά αυξημένα κόστη. Η επιβάρυνση από την υποχρεωτική αγορά ακριβότερων οχημάτων, σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομών, θα μετακυλιστεί αναπόφευκτα στην εφοδιαστική αλυσίδα, πλήττοντας τους καταναλωτές και θέτοντας σε κίνδυνο την επιβίωση αυτών των επιχειρήσεων.
Επιπλέον, συγκεκριμένοι κλάδοι, όπως οι ψυγειομεταφορές, οι μεταφορές στον κατασκευαστικό τομέα (construction) και οι μεταφορές χημικών, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα τεχνικά και λειτουργικά εμπόδια στην ηλεκτροκίνηση. Η ψύξη ή η θέρμανση απαιτεί σημαντική ενέργεια, κάτι που επηρεάζει την αυτονομία των ηλεκτρικών φορτηγών, ενώ η διαθεσιμότητα ειδικών ηλεκτρικών οχημάτων για αυτές τις χρήσεις είναι ακόμη περιορισμένη. Η επιβολή οριζόντιων υποχρεώσεων αγνοεί αυτές τις κρίσιμες ιδιαιτερότητες.
Ο Δρόμος προς μια Δίκαιη και Βιώσιμη Μετάβαση
Οι εννέα ευρωπαϊκές ενώσεις δεν ζητούν την αναστολή της απανθρακοποίησης, αλλά την εφαρμογή της με ρεαλιστικές προϋποθέσεις. Προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα:
* Στοχευμένα κίνητρα αγοράς: Καθιστώντας τα φορτηγά μηδενικών εκπομπών οικονομικά προσιτά μέσω επιδοτήσεων ή φορολογικών ελαφρύνσεων.
* Επιτάχυνση επενδύσεων σε υποδομές φόρτισης: Τόσο σε ιδιωτικούς χώρους στάθμευσης εταιρειών όσο και σε δημόσιους σταθμού κατά μήκος των οδικών αξόνων. Στους χώρους στάθμευσης, η ασφάλεια και η διαθεσιμότητα φορτιστών είναι εξίσου κρίσιμες με την τιμή.
* Συνεκτικό χρηματοδοτικό πλαίσιο: Επανεπένδυση εσόδων από εργαλεία όπως το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS), απευθείας στην απανθρακοποίηση των οδικών μεταφορών.
Η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση είναι ένα σύνθετο εγχείρημα που απαιτεί στρατηγική σκέψη και προσαρμοστικότητα. Η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορέσει να ακούσει τις ανησυχίες του κλάδου και να προσαρμόσει την πολιτική της, διασφαλίζοντας ότι η πράσινη μετάβαση θα είναι δίκαιη, εφικτή και οικονομικά βιώσιμη, και όχι ένας «μονόδρομος προς τη χρεοκοπία».