Μια φαινομενικά “παιχνιδιάρικη” απορία, που γεννήθηκε από τον κόσμο των videogames, εξελίχθηκε σε μια πρωτοποριακή επιστημονική μελέτη με ευρεία πρακτική εφαρμογή, φτάνοντας από την αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή έως και τον σχεδιασμό πιλοτηρίων αεροσκαφών και χειρουργικών εργαλείων.

Το Αινιγμα των Ανεστραμμένων Χειριστηρίων: Από το Gaming στην Επιστήμη

Πριν από περίπου πέντε χρόνια, λίγο πριν την παγκόσμια υγειονομική κρίση που προκάλεσε ο Covid-19, ένα άρθρο στον Guardian προκάλεσε έντονο διαδικτυακό διάλογο. Το ερώτημα ήταν απλό, αλλά ταυτόχρονα βαθύ: Γιατί ορισμένοι παίκτες videogames επιλέγουν να αντιστρέφουν τη λειτουργία των χειριστηρίων σε τρισδιάστατα παιχνίδια; Αντί να πιέζουν τον αναλογικό μοχλό προς τα εμπρός για να κοιτάξει ο χαρακτήρας προς τα πάνω, τον τραβούν προς τα πίσω, μιμούμενοι την κίνηση ενός πιλότου αεροσκάφους κατά την απογείωση ή την ανύψωση της μύτης του αεροσκάφους. Αυτή η φαινομενικά ασήμαντη λεπτομέρεια τράβηξε την προσοχή δύο διακεκριμένων ερευνητών, της Δρ. Τζένιφερ Κόρμπετ και του Δρ. Γιααπ Μούννεκε, τότε στο Brunel University του Λονδίνου.

Η Πανδημία ως Καταλύτης Επιστημονικής Έρευνας

Η αδυναμία διεξαγωγής εργαστηριακών δοκιμών λόγω της πανδημίας άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας για τους δύο επιστήμονες. Είδαν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή (Human-Computer Interaction – HCI) μέσα από το πρίσμα της αντιστροφής των χειριστηρίων, ως ένα ιδανικό πεδίο μελέτης. Η ανταπόκριση στην πρόσκλησή τους για συμμετοχή στην έρευνα ήταν πρωτοφανής. Δεκάδες χιλιάδες άτομα, όχι μόνο παίκτες, αλλά και χειριστές βαρέων μηχανημάτων, πιλότοι, σχεδιαστές βιομηχανικού λογισμικού, ακόμη και χειρουργοί, εκδήλωσαν ενδιαφέρον να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις προτιμήσεις τους. Αυτή η ευρεία συμμετοχή ανέδειξε την καθολικότητα του φαινομένου και την ανάγκη για επιστημονική διερεύνησή του.

Εγκεφαλικές Λειτουργίες και ο «Simon Effect»

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα με τον περιεκτικό τίτλο “Why axis inversion? Optimising interactions between users, interfaces, and visual displays in 3D environments”, αποκάλυψε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ένα από τα βασικά ευρήματα είναι ότι οι αιτιολογήσεις που δίνουν οι παίκτες για την επιλογή τους – συχνά βασισμένες σε υποκειμενικές αισθήσεις ή «συνήθεια» – δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως την υποκείμενη πραγματικότητα. Αντιθέτως, η πιο καθοριστική μεταβλητή αποδείχθηκε η ικανότητα του εγκεφάλου να εκτελεί νοητικές περιστροφές αντικειμένων σε τρισδιάστατο χώρο και να ξεπερνά τον λεγόμενο ”Simon effect”. Ο Simon effect είναι ένα γνωστικό φαινόμενο όπου η απόκριση επιβραδύνεται ή γίνεται λιγότερο ακριβής όταν η θέση του ερεθίσματος (π.χ., ο στόχος στην οθόνη) δεν συμπίπτει με τη θέση του απαιτούμενου κουμπιού ή της κίνησης απόκρισης (π.χ., το χειριστήριο).

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα:

• Όσοι συμμετέχοντες μπορούσαν να εκτελέσουν τις σχετικές γνωστικές δοκιμές ταχύτερα, ήταν λιγότερο πιθανό να επιλέξουν την αντιστροφή των χειριστηρίων.
• Οι παίκτες που δήλωναν ότι άλλαζαν συχνά τις προτιμήσεις τους (από αντιστροφή σε μη-αντιστροφή και το αντίστροφο), ήταν γενικά πιο αργοί στις γνωστικές δοκιμές.
• Αξιοσημείωτο είναι επίσης το εύρημα ότι, αν και οι μη-αντιστροφείς ήταν ταχύτεροι σε ορισμένες δοκιμασίες, οι αντιστροφείς επέδειξαν ελαφρώς μεγαλύτερη ακρίβεια στις απαντήσεις τους, υποδεικνύοντας ότι η ταχύτητα δεν είναι ο μόνος παράγοντας επιτυχίας.

Περισσότερο από μια Συνήθεια: Η Αντίληψη του 3D Χώρου

Η μελέτη καταρρίπτει την ιδέα ότι η προτίμηση για αντιστροφή ή όχι των χειριστηρίων είναι απλώς θέμα «πρώτης εμπειρίας gaming» ή μιας απλής συνήθειας. Αντιθέτως, υποδεικνύει ότι σχετίζεται άμεσα με τον πώς ο κάθε εγκέφαλος αντιλαμβάνεται και επεξεργάζεται τον τρισδιάστατο χώρο και τις κινήσεις μέσα σε αυτόν. Η Δρ. Κόρμπετ, σε δηλώσεις της, προτρέπει τους παίκτες να πειραματιστούν με την αντίθετη ρύθμιση από αυτή που συνηθίζουν, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε απροσδόκητη βελτίωση της απόδοσής τους.

Ευρύτερες Εφαρμογές και Πρακτική Σημασία

Πέρα από τον κόσμο των videogames, η έρευνα αυτή έχει βαθύτατες και ευρείες εφαρμογές σε πολλούς νευραλγικούς τομείς:

• Σχεδιασμός διεπαφών χρήστη (User Interface Design): Τα ευρήματα μπορούν να οδηγήσουν σε πιο εργονομικό και διαισθητικό σχεδιασμό χειριστηρίων όχι μόνο για παιχνίδια, αλλά και για επαγγελματικές εφαρμογές.
• Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Μηχανής (Human-Machine Interaction): Ειδικά σε κρίσιμους τομείς όπως η αεροπορία και η διαστημική εξερεύνηση, όπου η ακρίβεια και η ταχύτητα απόκρισης είναι ζωτικής σημασίας, η κατανόηση αυτών των γνωστικών προτιμήσεων μπορεί να βελτιώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα.
• Ιατρική Τεχνολογία: Στον τομέα της χειρουργικής με ρομπότ και των διαγνωστικών εργαλείων, η βελτιστοποίηση των χειριστηρίων βάσει των ατομικών γνωστικών προτιμήσεων μπορεί να μειώσει λάθη και να αυξήσει την ακρίβεια των επεμβάσεων.

Οι ερευνητές, βασιζόμενοι στα πορίσματά τους, ανέπτυξαν ένα πλαίσιο αξιολόγησης (evaluation framework). Αυτό το πλαίσιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσδιοριστεί η ιδανική ρύθμιση χειριστηρίων για κάθε άτομο, βελτιώνοντας σημαντικά την απόδοση σε σύνθετες και απαιτητικές εργασίες. Αυτό που ξεκίνησε ως ένα “nerdy” ερώτημα από την κοινότητα των gamers, έχει μετατραπεί σε μια πρωτοποριακή επιστημονική μελέτη με διεθνές ενδιαφέρον και σημαντικές πρακτικές προεκτάσεις.

Η πιο απρόσμενη, ίσως, συμβουλή που προκύπτει από αυτή την έρευνα; Αν δεν έχεις δοκιμάσει την αντιστροφή των χειριστηρίων, ίσως είναι η ώρα να το κάνεις – μπορεί να ανακαλύψεις έναν νέο τρόπο να βελτιώσεις τις επιδόσεις σου!